■ Ένα ακόμη λεξικό αναφοράς κυκλοφόρησε από τον Πατάκη, έστω κι αν σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται λίγη… σκέψη για να κατανοήσει κανείς ποιο επακριβώς είναι το επιστημονικό πεδίο που επιχειρείται να καλυφθεί. Η ιδέα για ένα «Λεξικό σύγχρονης σκέψης» ανήκει πάντως στον ακαδημαϊκό Alan Bullock και τη συνέλαβε πριν από σαράντα χρόνια περίπου, όταν διατελούσε αντιπρύτανης της Οξφόρδης.
■ Ο φιλόδοξος στόχος του, που τελικά υλοποιήθηκε με την πρώτη έκδοση του λεξικού το 1977, ήταν να καλυφθούν έννοιες και ιδέες από τα σημαντικότερα ρεύματα που επηρέασαν τον εικοστό αιώνα (δαρβινισμός, ψυχανάλυση, μαρξισμός), καθώς και το καινούργιο λεξιλόγιο που έφεραν μαζί τους οι νέες τεχνολογίες. Το παρόν λεξικό, σε μετάφραση Κώστα Αρβανίτη, Φωτεινή Μεγαλούδη, Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, ακολούθησε την τρίτη έκδοση του λεξικού, που εμπλουτίστηκε με νέα ταχέως αναπτυσσόμενα πεδία σκέψης, όπως οι φεμινιστικές και περιβαλλοντολογικές σπουδές.
■ Μιλώντας για έργα αναφοράς, η «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας» του Franco Montanari που κυκλοφόρησε από το University Studio Press έρχεται να προστεθεί στην ήδη πλούσια σχετική γραμματολογία. Πρόκειται πράγματι για ένα τεράστιο φιλολογικό πεδίο, που ξεκινά χοντρικά από τον 8ο αιώνα π.Χ. και φτάνει μέχρι το 6ο αιώνα μ.Χ., και περιλαμβάνει διάφορες πτυχές της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας και σκέψης.
■ Η 10η διεθνής συνάντηση του Atelier du roman λαμβάνει χώρα από χθες και σήμερα στο Ναύπλιο, με τη συμμετοχή δεκατεσσάρων συγγραφέων από επτά χώρες που συζητούν «Περί του ωραίου στην ποίηση και στο μυθιστόρημα». Από την Ελλάδα συμμετέχουν οι Τάκης Θεωδορόπουλος, Ανδρέας Παγουλάτος και Θανάσης Χατζόπουλος.
■ Όπως σημειώνεται εισαγωγικά στο πρόγραμμα, οι συγγραφείς «δεν πρόκειται να καταπιαστούν με θεωρητικούς προβληματισμούς γύρω από την έννοια του ωραίου. Στον σημερινό κόσμο, ο οποίος στο όνομα της προόδου ξεκόβει όλο και περισσότερο από τις αισθητικές κατακτήσεις του παρελθόντος, το ζητούμενο είναι εάν το ωραίο συγκινεί ακόμα τον αναγνώστη και αν η κριτική σκέψη μπορεί να το επικαλεστεί για να ιεραρχήσει τα έργα και τα καλλιτεχνικά κινήματα.»
■ Δόθηκε στη δημοσιότητα η shortlist με τα ονόματα των υποψηφίων για τα βραβεία μετάφρασης που διοργανώνουν όλα μαζί τα Ινστιτούτα της Αθήνας σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας (ΕΚΕΜΕΛ). Μεταξύ των υποψηφίων, στη shortlist, είναι τα ονόματα των Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου, Αχιλλέα Κυριακίδη, Τιτίκας Δημητρούλια, Σεραφείμ Βελέντζα, Άννα Παπασταύρου, Γιώργου Δεπάστα, και άλλων δόκιμων μεταφραστών.
■ Εκτός από το γαλλικό, στο οποίο μάλλον υπάρχει φαβορί, για τα υπόλοιπα βραβεία δύσκολο να πει κανείς τι θα βγάλει η κάλπη. Αυτή δεν είναι, άλλωστε, η χάρη των βραβεύσεων;
■ Τέλος, μια ευχή-παράκληση: Όχι άλλα μυθιστορήματα για τη Σμύρνη! Και για τη Μικρασιατική Καταστροφή, γενικότερα. Ειδικά όταν δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε άλλο παρά μια πεπατημένη συγκινησιακά φορτισμένη αφήγηση, τις περισσότερες φορές απροκάλυπτα μεροληπτική και εθνοκεντρική – εσχάτως και με μερικές δόσεις «κατανόησης» της άλλης πλευράς, συνήθως μέσα από έρωτες μεταξύ αλλόθρησκων.
■ Σε τελική ανάλυση, υπάρχουν τα «Ματωμένα χώματα», υπάρχει η «Αιολική γη», αν θέλουμε κάτι συναισθηματικά φορτισμένο και με λογοτεχνικές αξιώσεις. Από αυτή την άποψη, όλα έχουν ειπωθεί. Υπάρχουν βέβαια και «Οι Μάγισσες της Σμύρνης». Οπότε, ΟΛΑ έχουν ειπωθεί, ακόμη και τα… ανείπωτα. Η αενάως ανατροφοδοτούμενη «νοσταλγία» καταντάει κάπως νοσηρή.
■ Τα αυτά ισχύουν και για την Ισταμπούλ – παρδόν, Κωνσταντινούπολη εννοούσαμε. Ειδικά μετά το τελευταίο επιτυχημένο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη θα προτείναμε στους ερωτοχτυπημένους με την «πόλη» πενταετή αναστολή δραστηριοτήτων. Να πάρουμε μια ανάσα. Αμάν με τις «χαμένες πατρίδες». Υπάρχει και η σημερινή πατρίδα, που έχει χάσει τα αυγά και τα πασχάλια.
■ Όπως πάντως μας εκμυστηρεύτηκε βιβλιοπώλης, ακόμη και στον τηλεφωνικό κατάλογο αν βάλεις τίτλο που να περιέχει τις λέξεις «Σμύρνη», «Πόλη» ή «Βόσπορος», με την ανάλογη εικόνα, πέντε χιλιάδες τις έχεις εξασφαλισμένες. Οπότε, κατανοητό το ενδιαφέρον.
■ Ο φιλόδοξος στόχος του, που τελικά υλοποιήθηκε με την πρώτη έκδοση του λεξικού το 1977, ήταν να καλυφθούν έννοιες και ιδέες από τα σημαντικότερα ρεύματα που επηρέασαν τον εικοστό αιώνα (δαρβινισμός, ψυχανάλυση, μαρξισμός), καθώς και το καινούργιο λεξιλόγιο που έφεραν μαζί τους οι νέες τεχνολογίες. Το παρόν λεξικό, σε μετάφραση Κώστα Αρβανίτη, Φωτεινή Μεγαλούδη, Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, ακολούθησε την τρίτη έκδοση του λεξικού, που εμπλουτίστηκε με νέα ταχέως αναπτυσσόμενα πεδία σκέψης, όπως οι φεμινιστικές και περιβαλλοντολογικές σπουδές.
■ Μιλώντας για έργα αναφοράς, η «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας» του Franco Montanari που κυκλοφόρησε από το University Studio Press έρχεται να προστεθεί στην ήδη πλούσια σχετική γραμματολογία. Πρόκειται πράγματι για ένα τεράστιο φιλολογικό πεδίο, που ξεκινά χοντρικά από τον 8ο αιώνα π.Χ. και φτάνει μέχρι το 6ο αιώνα μ.Χ., και περιλαμβάνει διάφορες πτυχές της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας και σκέψης.
■ Η 10η διεθνής συνάντηση του Atelier du roman λαμβάνει χώρα από χθες και σήμερα στο Ναύπλιο, με τη συμμετοχή δεκατεσσάρων συγγραφέων από επτά χώρες που συζητούν «Περί του ωραίου στην ποίηση και στο μυθιστόρημα». Από την Ελλάδα συμμετέχουν οι Τάκης Θεωδορόπουλος, Ανδρέας Παγουλάτος και Θανάσης Χατζόπουλος.
■ Όπως σημειώνεται εισαγωγικά στο πρόγραμμα, οι συγγραφείς «δεν πρόκειται να καταπιαστούν με θεωρητικούς προβληματισμούς γύρω από την έννοια του ωραίου. Στον σημερινό κόσμο, ο οποίος στο όνομα της προόδου ξεκόβει όλο και περισσότερο από τις αισθητικές κατακτήσεις του παρελθόντος, το ζητούμενο είναι εάν το ωραίο συγκινεί ακόμα τον αναγνώστη και αν η κριτική σκέψη μπορεί να το επικαλεστεί για να ιεραρχήσει τα έργα και τα καλλιτεχνικά κινήματα.»
■ Δόθηκε στη δημοσιότητα η shortlist με τα ονόματα των υποψηφίων για τα βραβεία μετάφρασης που διοργανώνουν όλα μαζί τα Ινστιτούτα της Αθήνας σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας (ΕΚΕΜΕΛ). Μεταξύ των υποψηφίων, στη shortlist, είναι τα ονόματα των Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου, Αχιλλέα Κυριακίδη, Τιτίκας Δημητρούλια, Σεραφείμ Βελέντζα, Άννα Παπασταύρου, Γιώργου Δεπάστα, και άλλων δόκιμων μεταφραστών.
■ Εκτός από το γαλλικό, στο οποίο μάλλον υπάρχει φαβορί, για τα υπόλοιπα βραβεία δύσκολο να πει κανείς τι θα βγάλει η κάλπη. Αυτή δεν είναι, άλλωστε, η χάρη των βραβεύσεων;
■ Τέλος, μια ευχή-παράκληση: Όχι άλλα μυθιστορήματα για τη Σμύρνη! Και για τη Μικρασιατική Καταστροφή, γενικότερα. Ειδικά όταν δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε άλλο παρά μια πεπατημένη συγκινησιακά φορτισμένη αφήγηση, τις περισσότερες φορές απροκάλυπτα μεροληπτική και εθνοκεντρική – εσχάτως και με μερικές δόσεις «κατανόησης» της άλλης πλευράς, συνήθως μέσα από έρωτες μεταξύ αλλόθρησκων.
■ Σε τελική ανάλυση, υπάρχουν τα «Ματωμένα χώματα», υπάρχει η «Αιολική γη», αν θέλουμε κάτι συναισθηματικά φορτισμένο και με λογοτεχνικές αξιώσεις. Από αυτή την άποψη, όλα έχουν ειπωθεί. Υπάρχουν βέβαια και «Οι Μάγισσες της Σμύρνης». Οπότε, ΟΛΑ έχουν ειπωθεί, ακόμη και τα… ανείπωτα. Η αενάως ανατροφοδοτούμενη «νοσταλγία» καταντάει κάπως νοσηρή.
■ Τα αυτά ισχύουν και για την Ισταμπούλ – παρδόν, Κωνσταντινούπολη εννοούσαμε. Ειδικά μετά το τελευταίο επιτυχημένο μυθιστόρημα του Πέτρου Μάρκαρη θα προτείναμε στους ερωτοχτυπημένους με την «πόλη» πενταετή αναστολή δραστηριοτήτων. Να πάρουμε μια ανάσα. Αμάν με τις «χαμένες πατρίδες». Υπάρχει και η σημερινή πατρίδα, που έχει χάσει τα αυγά και τα πασχάλια.
■ Όπως πάντως μας εκμυστηρεύτηκε βιβλιοπώλης, ακόμη και στον τηλεφωνικό κατάλογο αν βάλεις τίτλο που να περιέχει τις λέξεις «Σμύρνη», «Πόλη» ή «Βόσπορος», με την ανάλογη εικόνα, πέντε χιλιάδες τις έχεις εξασφαλισμένες. Οπότε, κατανοητό το ενδιαφέρον.
