26/5/09

Νίκος Κουνενής, "Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου"

Όταν ο τηλεοπτικός μεγαλοδημοσιο-γράφος Ηρακλής Γαρουφαλλίδης πέφτει νεκρός από σφαίρα στο κέντρο της πόλης, κανείς δεν εξεπλάγη πραγματικά, παρά το απρόσμενο του γεγονότος. Έχοντας καλλιεργήσει για πολλά χρόνια επιμελώς του προφίλ του μάχιμου και αποκαλυπτικού ρεπόρτερ, ο Δημοσιογράφος είχε κάνει πράγματι κάμποσους εχθρούς, τους οποίους ωστόσο, όταν περνούσε η όξυνση, φρόντιζε να κατευνάζει μέσα από τις εκπομπές του. Τούτη τη φορά ωστόσο κάτι είχε ξεφύγει από τον έλεγχό του, και μάλιστα οριστικά, και το ερώτημα πλανιόταν για μέρες πάνω από την μολυσμένη ατμόσφαιρα της Ακρονησίας; Ποιος είναι ο δολοφόνος του Ηρακλή Γαρουφαλλίδη;
Την εξιχνίαση αυτής της –φαινομενικά μονάχα δύσκολης, όπως αποδεικνύεται– υπόθεσης καλείται να φέρει σε πέρας ο δαιμόνιος ιδιωτικός ντετέκτιβ Ι.Χ. (Ιεροκλής Χλομός), με την μάλλον αδύναμη συνεπικουρία του βοηθού του Ι.Β. (Ιωάννη Βίσωνα). Αρωγός στην προσπάθειά τους, ένας ψευδώνυμος και μάλλον φαιδρός συγγραφέας, ο Ν. Α. Κόνικλος, ο οποίος έχει σε χρόνο ρεκόρ συγγράψει ένα σατυρικό βιβλίο με κεντρικό ήρωα τον μεγαλοδημοσιογράφο. Η δομή του βιβλίου είναι στο πρότυπο των Άθλων του μυθικού Ηρακλέους, μόνο που στους σύγχρονους αυτούς άθλους πρωταγωνιστής και ήρωας είναι ο Ηρακλής… Σπίλος. Μέσα από τα δώδεκα αυτά επεισόδια της καριέρας του, σε καθένα από τα οποία τα «βάζει» και με κάποια «μεγάλα συμφέροντα» διαφαίνεται (κατά τον Ι.Χ.) η ταυτότητα του δολοφόνου. Ωστόσο, σοφά ποιώντας, ο συγγραφέας έχει αφήσει ανολοκλήρωτο το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, φοβούμενος μήπως η πραγματικότητα (πάντοτε πιο ευτράπελη από τη φαντασία) διαψεύσει τις εικασίες του.
Και πράγματι: Ακολουθώντας την ανάγνωση του βιβλίου του Κόνικλου, παρακολουθούμε μια σύγχρονη εποποιία, με αναλογίες και αναφορές στη μυθολογία, απ’ όπου αντλεί ο συγγραφέας ονόματα και θέματα. Για παράδειγμα, ο άθλος με τον τίτλο «Το λιοντάρι της Νεμέας», αναφέρεται στο πώς κατάφερε ο Ηρακλής Σπίλος (μυθιστορηματική περσόνα του Γαρουφαλλίδη) να εξουδετερώσει τον μεγάλο εχθρό του καναλάρχη αφεντικού του, τον Λέοντα Εμφιλοχωρίτη, αδέκαστο δημοσιογράφο που βάλλει καθημερινά κατά τον ποικίλων ημιπαράνομων δραστηριοτήτων του. Στον πρώτο τούτο άθλο, ο Σπίλος αναπτύσσει μια από τις πιο «κλασικές» τακτικές του εκβιασμού, πιάνοντας στα πράσα τον αδέκαστο δημοσιογράφο με τη σύζυγο υπερυπουργού – και μάλιστα σε ιδιαίτερα περίπλοκες και ευφάνταστες περιπτύξεις.
Όσο οι άθλοι του Ηρακλή Σπίλου διαδέχονται ο ένας τον άλλον (κάνοντας κάθε φορά κι από έναν θανάσιμο εχθρό), τόσο και η φαντασία του συγγραφέα Κόνικλου (ή Κουνενή) εκτρέπεται προς την παρωδία, δημιουργώντας συχνά εξωφρενικά απολαυστικές παρωδιακές καταστάσεις. Από τις πλέον πετυχημένες, η –μοιραία σκατολογική– παρωδία του άθλου με την Κόπρο του Αυγεία. Για τις ανάγκες του, ο Κόνικλος σοφίζεται την ύπαρξη ενός πρότυπου οικισμού, ιδιοκτησίας του μεγιστάνα Χέλμουτ Αυγεία, ο οποίος πέρα από τις ποικίλες αρχιτεκτονικές και τεχνολογικές καινοτομίες του διακρίνεται κυρίως για μία: Το αποχετευτικό του σύστημα, κόντρα στα συνηθισμένα, δεν είναι υπόγειο, αλλά εναέριο. Με ειδικά συστήματα που περιγράφονται αναλυτικά, τα λήμματα μεταφέρονται μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα σωληνώσεων προς το χώρο εναπόθεσής τους. Φαντάζεστε λοιπόν τι συμβαίνει όταν ένα ελικόπτερο προσκρούσει στις εναέριες σωληνώσεις της καινοτόμου πολίχνης... Ομοίως, ο Κόνικλος-Κουνενής δεν φείδεται παιγνίων στην αφήγηση: Ο τρίτος άθλος, Το ελάφι της Κερύνειας, μας γνωστοποιείται μέσα από στίχους σε ρυθμούς χιπ χοπ, ενώ επίσης έμμετρη είναι η αφήγηση του ενδέκατου άθλου, Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων.
Ο Νίκος Κουνενής ακολουθεί έναν δρόμο μοναχικό, αφού ελάχιστοι σύγχρονοι Έλληνες συγγραφείς φαίνεται να μπαίνουν στον πειρασμό να οδηγήσουν παραπέρα την παράδοση του Ροΐδη. Στο προηγούμενο πεζό του, τη νουβέλα «Ω, του θαύματος», η παρωδία των περί την εκκλησία θαυμάτων και τα ευτράπελα που συχνά τα συνοδεύουν ήταν απολύτως επιτυχής. Σε μέγεθος μυθιστορήματος πια, με τον «Μύθο του Ηρακλή Σπίλου» υπερβαίνει και πάλι επιτυχώς τους κινδύνους του εγχειρήματος, οι οποίοι καταρχάς σχετίζονται με το εύρος του και την εφ’ όλης της ύλης διεκτραγώδηση της ελληνικής πραγματικότητας που επιβάλει. Ακόμη δυσκολότερο εγχείρημα: Να καταφέρνει να βγάζει γέλιο, αλλά και λογοτεχνικό αποτέλεσμα, παρωδώντας μια πραγματικότητα που έχει προ πολλού μεταλλαχθεί η ίδια σε παρωδία.

Απόσπασμα

«[...] Βραβεία για τη σύνθεση / και για την ερμηνεία, / που οι φίρμες τα διεκδικούν / με πάθος κι αγωνία.
Μια μέρα πριν τη βράβευση / (στην πρωινή εκπομπή του), / ο Σπίλος έκανε γνωστή / μια γκέλα του Κλαρίτου.
Του διάσημου συνθέτη μας / με τ’ άπειρα σουξέ του / που τόσο απογείωσαν / το φοβερό τουπέ του.
Ο Ηρακλής βεβαίωσε / πως το προς κρίσιν άσμα / είναι αποτέλεσμα κλοπής, / μαύρης απάτης πλάσμα.
Συγκρίνοντας τις μουσικές / Κλαρίτου και Σπινέλι, / ο Σπίλος τον δημιουργό / έπνιξε σαν κουνέλι.
Ως χθες τον είχαν φαβορί / και τώρα στην ξεφτίλα. / Αταίριαστες οι λαμογιές / με τα χρυσά τα μήλα.» (από το κεφάλαιο «Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων»)