■ Είδαμε και ακούσαμε τον Τέρι Ίγκλετον, τη Δευτέρα που μας πέρασε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών – προστέθηκε κι αυτό στο μακροσκελέστατο βιογραφικό μας. Ο τίτλος της ομιλίας του, όπως ενδεχομένως θυμάστε, ήταν αρκούντος πομπώδης, αφού ανήγγειλε έναν ακόμη θάνατο (μετά του συγγραφέα, της λογοτεχνίας, κ.λπ): «Ο θάνατος της κριτικής...»
■ Τι μας είπε ο Τέρι; Α little bit of this, a little bit of that... Αν ήταν φαγητό, δεν είμαι σίγουρος ότι θα ενθουσίαζε. Τουλάχιστον όχι τους μαθημένους στη μεσογειακή κουζίνα.
■ Ίσως το έχετε παρατηρήσει αυτό με τους διανοούμενους (ενδεχομένως και με τους υπόλοιπους ανθρώπους): Μεγαλώνοντας, μοιάζουν όλο και περισσότερο με αυτό που κατηγορούσαν στα νιάτα τους. Και βέβαια, δεν εξιδανικεύουμε τη νεότητα, ούτε και είμαστε της άποψης ότι όσο μικρότερος ηλικιακά είναι κανείς, τόσο πιο κοντά στην αλήθεια βρίσκεται. Αν ήταν έτσι, θα έδιναν διαλέξεις τα νεογνά...
■ Ούτε και ο Ίγκλετον έχει αλλάξει τόσο όσο διατείνονται ορισμένοι. Μια κάποια κλίση προς τις deep values μεγαλώνοντας είναι μάλλον φυσιολογική εξέλιξη για έναν ανήσυχο μαρξιστή. Όμως αυτός ο ναρκισσισμός της γλώσσας, η μέθεξη της ευφυίας και της γνώσης, η ανάγκη να βγαίνει γέλιο κάθε δεύτερη με τρίτη ατάκα... Ομιλία θεωρητικού της λογοτεχνίας και της κουλτούρας ήταν αυτή ή stand up comedy;
■ Από την άλλη, πώς να μην θαυμάσεις το καταπληκτικό βρετανικό φλέγμα, την τρομακτική άνεση με την οποία περνά από το ένα θεωρητικό πεδίο στο άλλο, την μαεστρία με την οποία ανακατεύει την τράπουλα των ιδεών και των εννοιών, υποδεικνύοντας αναπάντεχους συσχετισμούς και υπόγειες διασυνδέσεις.
■ Τώρα, σε ό,τι αφορά τα... θανατικά, δεν ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστικός. Βέβαια, έχουμε την αίσθηση ότι ο τίτλος της διάλεξης ήταν προβοκατόρικος και ό,τι δεν ανταποκρίνεται στις βαθύτερες απόψεις του. Γνωρίζουμε, κι αυτό το σημείωσε και ο ίδιος, ότι εδώ και αρκετές δεκαετίες, κάθε τόσο, εξαγγέλλεται κι ένας θάνατος. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται απλώς για μεταλλάξεις. Αυτό που στην επιστημολογία ονομάζεται «αλλαγή παραδείγματος».
■ Έτσι, μην εκπλαγείτε αν στα σχολεία δείτε στην ώρα της λογοτεχνίας να διδάσκονται τα παιδιά σας συνταγές μαγειρικής ή αστρολογικές προβλέψεις. Εξηγείστε τους ότι πρόκειται απλώς για αλλαγή... παραδείγματος.
■ Πάντως, για λόγους μάλλον βαθύτερους, κάθε εξαγγελία θανάτου στις μέρες μας αποκτά αυτομάτως ιδιαίτερα μεγάλο ακροατήριο (βλ. τέλος της Ιστορίας, κ.ά). Ένα άρωμα (για άλλους, μια αποφορά) τέλους εποχής υπάρχει τριγύρω, αν δεν πρόκειται για ΤΟ ΤΕΛΟΣ τελεία και παύλα.
■ Δείτε: Οι πάγοι λιώνουν, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, τεράστιοι πληθυσμοί θα χρειαστεί να μετακινηθούν, πόλεμοι και συγκρούσεις για τα στοιχειώδη προβλέπουν οι Κασσάνδρες. Έχουμε δηλαδή αποδεχτεί το γεγονός ότι σε μερικές δεκαετίες ο πλανήτης μας δεν θα μοιάζει πολύ με αυτό που γνωρίσαμε ως παιδιά. Για το «θάνατο της κριτικής» θα σκάσουμε τώρα;
■ SHIFT. New kids on the block στον εκδοτικό χώρο. Το όνομα αυτών «Scooter books». Το ημερολόγιό τους για το 2008, δια χειρός Δημήτρη Αρβανίτη, είναι ένα ποπ κομψοτέχνημα διάσπαρτο με οικολογικά και κοινωνικά μηνύματα. Στο φλουό πορτοκαλί εξώφυλλο, δεσπόζει το ερώτημα: «Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;»
■ Να μου το θυμηθείτε: Δεν είναι μακριά η ώρα που παλιομοδίτικες ιδέες του τύπου «κάνε το σωστό» θα επιστρέψουν δυναμικά σε όλο και μεγαλύτερα στρώματα της κοινωνίας. Μια και άλλες, πιο δημοφιλής έως πρόσφατα –π.χ. «η απληστία είναι καλό πράγμα»–, δεν φαίνεται να ευνοούν τους οικονομικούς δείκτες.
■ Κι ας μην αρχίσουμε τώρα τα κουτοπόνηρα του τύπου «το σωστό είναι σχετικό», «ο καθένας έχει την προσωπική του ηθική», και άλλα τέτοια συσκοτιστικά. Αν αφήσουμε έξω τα ερωτικά ζητήματα –που, πράγματι, συχνά μας φέρνουν αντιμέτωπους με δυσεπίλυτα ηθικά διλήμματα–, εννιά στις δέκα φορές ξέρουμε μια χαρά ποιο είναι το σωστό. Απλώς επιλέγουμε να μην το κάνουμε.
■ Θα πείτε: Από τη λογοτεχνία και την κριτική ξεκινήσαμε, στην ηθική και στον κινηματογράφο φτάσαμε (θυμάστε την ταινία του Σπάικ Λι "Κάνε το σωστό";). Κι όμως, πίσω έχει η (λογοτεχνική) αχλάδα την ουρά, αφού όπως έχει πει κι ο Τέρι Ίγκλετον: «Κάθε συζήτηση για τη λογοτεχνία όταν δεν μετακινείται γρήγορα εκτός λογοτεχνίας παύει να είναι ενδιαφέρουσα.»
■ To «Πλανόδιον», το καλό περιοδικό του Γιάννη Πατίλη, είναι εδώ και λίγες μέρες στα βιβλιοπωλεία. Το τεύχος είναι αφιερωμένο στην ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα, με πολύ και άγνωστο μέχρι σήμερα υλικό. Και βέβαια πολλές κριτικές, ιδέες, αντεγκλήσεις. Γράφουν, μεταξύ πολλών άλλων, οι Γιώργος Αράγης, Φώτης Τερζάκης, Αντώνης Περαντωνάκης, Ηρώ Νικοπούλου, Κώστας Κουτσουρέλης.
■ Και μια δυσάρεστη είδηση της τελευταίας στιγμής: Πέθανε λίγες μέρες πριν στον Πύργο Ηλείας, πλήρης ημερών, στα 84 του χρόνια, ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες ενώ από τον Κέδρο κυκλοφορεί η τελευταία του συλλογή με τον τίτλο «Να μην τους ξεχάσω».
■ Τι μας είπε ο Τέρι; Α little bit of this, a little bit of that... Αν ήταν φαγητό, δεν είμαι σίγουρος ότι θα ενθουσίαζε. Τουλάχιστον όχι τους μαθημένους στη μεσογειακή κουζίνα.
■ Ίσως το έχετε παρατηρήσει αυτό με τους διανοούμενους (ενδεχομένως και με τους υπόλοιπους ανθρώπους): Μεγαλώνοντας, μοιάζουν όλο και περισσότερο με αυτό που κατηγορούσαν στα νιάτα τους. Και βέβαια, δεν εξιδανικεύουμε τη νεότητα, ούτε και είμαστε της άποψης ότι όσο μικρότερος ηλικιακά είναι κανείς, τόσο πιο κοντά στην αλήθεια βρίσκεται. Αν ήταν έτσι, θα έδιναν διαλέξεις τα νεογνά...
■ Ούτε και ο Ίγκλετον έχει αλλάξει τόσο όσο διατείνονται ορισμένοι. Μια κάποια κλίση προς τις deep values μεγαλώνοντας είναι μάλλον φυσιολογική εξέλιξη για έναν ανήσυχο μαρξιστή. Όμως αυτός ο ναρκισσισμός της γλώσσας, η μέθεξη της ευφυίας και της γνώσης, η ανάγκη να βγαίνει γέλιο κάθε δεύτερη με τρίτη ατάκα... Ομιλία θεωρητικού της λογοτεχνίας και της κουλτούρας ήταν αυτή ή stand up comedy;
■ Από την άλλη, πώς να μην θαυμάσεις το καταπληκτικό βρετανικό φλέγμα, την τρομακτική άνεση με την οποία περνά από το ένα θεωρητικό πεδίο στο άλλο, την μαεστρία με την οποία ανακατεύει την τράπουλα των ιδεών και των εννοιών, υποδεικνύοντας αναπάντεχους συσχετισμούς και υπόγειες διασυνδέσεις.
■ Τώρα, σε ό,τι αφορά τα... θανατικά, δεν ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστικός. Βέβαια, έχουμε την αίσθηση ότι ο τίτλος της διάλεξης ήταν προβοκατόρικος και ό,τι δεν ανταποκρίνεται στις βαθύτερες απόψεις του. Γνωρίζουμε, κι αυτό το σημείωσε και ο ίδιος, ότι εδώ και αρκετές δεκαετίες, κάθε τόσο, εξαγγέλλεται κι ένας θάνατος. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται απλώς για μεταλλάξεις. Αυτό που στην επιστημολογία ονομάζεται «αλλαγή παραδείγματος».
■ Έτσι, μην εκπλαγείτε αν στα σχολεία δείτε στην ώρα της λογοτεχνίας να διδάσκονται τα παιδιά σας συνταγές μαγειρικής ή αστρολογικές προβλέψεις. Εξηγείστε τους ότι πρόκειται απλώς για αλλαγή... παραδείγματος.
■ Πάντως, για λόγους μάλλον βαθύτερους, κάθε εξαγγελία θανάτου στις μέρες μας αποκτά αυτομάτως ιδιαίτερα μεγάλο ακροατήριο (βλ. τέλος της Ιστορίας, κ.ά). Ένα άρωμα (για άλλους, μια αποφορά) τέλους εποχής υπάρχει τριγύρω, αν δεν πρόκειται για ΤΟ ΤΕΛΟΣ τελεία και παύλα.
■ Δείτε: Οι πάγοι λιώνουν, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, τεράστιοι πληθυσμοί θα χρειαστεί να μετακινηθούν, πόλεμοι και συγκρούσεις για τα στοιχειώδη προβλέπουν οι Κασσάνδρες. Έχουμε δηλαδή αποδεχτεί το γεγονός ότι σε μερικές δεκαετίες ο πλανήτης μας δεν θα μοιάζει πολύ με αυτό που γνωρίσαμε ως παιδιά. Για το «θάνατο της κριτικής» θα σκάσουμε τώρα;
■ SHIFT. New kids on the block στον εκδοτικό χώρο. Το όνομα αυτών «Scooter books». Το ημερολόγιό τους για το 2008, δια χειρός Δημήτρη Αρβανίτη, είναι ένα ποπ κομψοτέχνημα διάσπαρτο με οικολογικά και κοινωνικά μηνύματα. Στο φλουό πορτοκαλί εξώφυλλο, δεσπόζει το ερώτημα: «Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;»
■ Να μου το θυμηθείτε: Δεν είναι μακριά η ώρα που παλιομοδίτικες ιδέες του τύπου «κάνε το σωστό» θα επιστρέψουν δυναμικά σε όλο και μεγαλύτερα στρώματα της κοινωνίας. Μια και άλλες, πιο δημοφιλής έως πρόσφατα –π.χ. «η απληστία είναι καλό πράγμα»–, δεν φαίνεται να ευνοούν τους οικονομικούς δείκτες.
■ Κι ας μην αρχίσουμε τώρα τα κουτοπόνηρα του τύπου «το σωστό είναι σχετικό», «ο καθένας έχει την προσωπική του ηθική», και άλλα τέτοια συσκοτιστικά. Αν αφήσουμε έξω τα ερωτικά ζητήματα –που, πράγματι, συχνά μας φέρνουν αντιμέτωπους με δυσεπίλυτα ηθικά διλήμματα–, εννιά στις δέκα φορές ξέρουμε μια χαρά ποιο είναι το σωστό. Απλώς επιλέγουμε να μην το κάνουμε.
■ Θα πείτε: Από τη λογοτεχνία και την κριτική ξεκινήσαμε, στην ηθική και στον κινηματογράφο φτάσαμε (θυμάστε την ταινία του Σπάικ Λι "Κάνε το σωστό";). Κι όμως, πίσω έχει η (λογοτεχνική) αχλάδα την ουρά, αφού όπως έχει πει κι ο Τέρι Ίγκλετον: «Κάθε συζήτηση για τη λογοτεχνία όταν δεν μετακινείται γρήγορα εκτός λογοτεχνίας παύει να είναι ενδιαφέρουσα.»
■ To «Πλανόδιον», το καλό περιοδικό του Γιάννη Πατίλη, είναι εδώ και λίγες μέρες στα βιβλιοπωλεία. Το τεύχος είναι αφιερωμένο στην ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα, με πολύ και άγνωστο μέχρι σήμερα υλικό. Και βέβαια πολλές κριτικές, ιδέες, αντεγκλήσεις. Γράφουν, μεταξύ πολλών άλλων, οι Γιώργος Αράγης, Φώτης Τερζάκης, Αντώνης Περαντωνάκης, Ηρώ Νικοπούλου, Κώστας Κουτσουρέλης.
■ Και μια δυσάρεστη είδηση της τελευταίας στιγμής: Πέθανε λίγες μέρες πριν στον Πύργο Ηλείας, πλήρης ημερών, στα 84 του χρόνια, ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες ενώ από τον Κέδρο κυκλοφορεί η τελευταία του συλλογή με τον τίτλο «Να μην τους ξεχάσω».
