■ Δύο σημαντικά βιβλία με θέμα το Βυζάντιο κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ενδεικτικά του αυξημένου ενδιαφέροντος της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας για τη μάλλον παραμελλημένη, ίσως και παρεξηγημένη αυτή ιστορική περίοδο.
■ Το πρώτο, της βυζαντινολόγου Τζούντιθ Χέριν, διευθύντριας στο Centre for Hellenic Studies του King's College του Λονδίνου, έχει τον τίτλο «Τι είναι το Βυζάντιο» (μτφρ. Χριστιάννα Σαμαρά, Ωκεανίδα). Βασική ιδέα της ογκώδους και αναλυτικής μελέτης της είναι ότι το Βυζάντιο υπήρξε μια ιδιαίτερα οργανωμένη κρατική οντότητα. Με ισχυρή πρωτεύουσα, σταθερό νόμισμα και διαδεδομένη γλώσσα, αποτέλεσε ανάχωμα για τους Ωθωμανούς, δίνοντας στην Δύση το χρόνο που χρειαζόταν ώστε να ορθοποδήσει.
■ Σε παρόμοια πνεύμα, ο αμερικανός Collin Wells, ο οποίος σπούδασε ιστορία και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας δίπλα στον διπρεπή βυζαντινολόγο Σπύρο Βρυώνη, με το «Σαλπάροντας από το Βυζάντιο» (μτφρ. Κώστας Αντύπας, Αλεξάνδρεια) διατρέχει την κρίσιμη αυτή χιλιετία ανιχνεύοντας την περιπέτεια της διατήρησης, μεταμόρφωσης και μεταλαμπάδευσης ενός ολόκληρου πολιτισμού.
■ Απαραίτητη υπενθύμιση: Υπάρχει και η Ελλάδα της εργασίας, της δημιουργίας, της θετικής προσφοράς. Μεταφραστές, επιμελητές, διορθωτές, επιστημονικοί συνεργάτες, συνήθως κακοπληρωμένοι, έχουν συντελέσει τα τελευταία δέκα χρόνια σε ένα μικρό εκδοτικό θαύμα, καλύπτοντας βιβλιογραφικά κενά δεκαετιών.
■ Κυκλοφόρησε το περιδικό σκέψης και παρέμβασης Post Media, με εκδότη τον Νίκο Χατζόπουλο και διευθυντή τον Μανώλη Ανδριωτάκη. Καταστατική του αρχή, η μη δημοσίευση διαφημίσεων. Μοιραία, η τιμή του πλησιάζει εκείνη ενός βιβλίου.
■ Το πρώτο τεύχος είναι αφιερωμένο –με κριτικό τρόπο– στον δωρεάν τύπο, αναθερμαίνοντας τη συζήτηση για το πώς η εξάρτηση από τη διαφήμιση μπορεί να επηρεάσει την ύλη ενός εντύπου.
■ Ο ετήσιος διαγωνισμός των εκδόσεων Πατάκη που εμπνεύστηκε ο Μισέλ Φάις έδωσε και φέτος νικητή. Καλύτερο διήγημα με θέμα το διαδίκτυο αναδείχτηκε το «Αγαπημένο σου ξόρκι» του Κώστα Γκάζη. Θα το βρείτε, μαζί με άλλα, παλιότερων και νέων συγγραφέων, στη συλλογή «Χαμένοι στο διαδίκτυο».
■ Ο «Κήπος του Επίκουρου» συνεχίζει την καλή του πορεία, ωστόσο ένας ακόμη Γιάλομ δόθηκε στην κυκλοφορία από την Άγρα. Τίτλος του; «Θα φωνάξω την αστυνομία».
■ Κι αφού το ενδιαφέρον σας για τους μαιάνδρους της ψυχανάλυσης είναι μεγάλο και ειλικρινές, σας πληροφορούμε ότι κυκλοφόρησε ένα ακόμη τεύχος του καλού εξαμηνιαίου περιοδικού ψυχαναλυτικού προβληματισμού «Εκ των υστέρων». Κεντρικό θέμα του, η σεξουαλικότητα.
■ Και δύο επανακυκλοφορίες: Η περίφημη «Σκακιστική νουβέλα» (Άγρα) του Στέφαν Τσβάιχ, μια από τις πιο εντυπωτικές ιστορίες με αφορμή τη λογική δομή του σκακιού, ένα σχόλιο πάνω στις τεράστιες δυνατότητες του ανθρώπου να δημιουργεί προσωπικά σύμπαντα και την τρέλα που ελοχεύει όταν αυτά δεν βρίσκουν διέξοδο.
■ Επίσης: το πρώτο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» (Πατάκης). Ένα σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό βιβλίο, στο οποίο εξιστορούνται οι ημέρες και οι νύχτες μιας ελληνίδας στη Νέα Υόρκη, τη δεκαετία του ογδόντα. Ναρκωτικά, ροκ, απελπισμένοι έρωτες και ξενύχτια, πλάσματα που προσπαθούν να βρουν ταυτότητα και νόημα στις ιλιγγιώδεις διαδρομές της μεγαλούπολης.
■ Τέλος: Το κείμενο-παρέμβαση, την προηγούμενη εβδομάδα, τριών γνωστών συγγραφέων κατά της φασίζουσας πρακτικής να ματαιώνονται θεατρικές ή άλλες πρεμιέρες, βρίζοντας το κοινό και ασχημονώντας στους χώρους, ήταν κατά την άποψή μας απολύτως θετική πρωτοβουλία.
■ Σε μια περιρρέουσα ιδεολογική ατμόσφαιρα που όταν δεν επικροτεί φαίνεται να συναινεί με τέτοιου είδους «χάπενινγκ», το κείμενο των Απόστολου Δοξιάδη, Τάκη Θεοδωρόπουλου και Πέτρου Μάρκαρη ήταν μια αναλαμπή λογικής και σεβασμού στα δημοκρατικά αυτονόητα.
■ Ακόμη κι αν ορισμένες εκφράσεις τους ήταν κάπως υπερβολικές σε σχέση με τα γεγονότα, το κείμενό τους βοήθησε ώστε να γίνει φανερό σε ένα ευρύτερο κοινό ότι ο λαϊκίστικος αριστερισμός δεν είναι ο μοναδικός τρόπος να είναι κανείς σκεπτόμενος άνθρωπος. Κι ότι ορισμένες συμβολικές, ας πούμε, ενέργειες, πρέπει να απαντιούνται επίσης συμβολικά: Στο επίπεδο της γλώσσας και των λογικών επιχειρημάτων.
■ Εκτός κι αν αυτό το «σκατά στους κουλτουριάρηδες» με το οποίο «κόσμησαν» οι ακτιβιστές νεαροί το Εθνικό Θέατρο, είναι μια «καταγγελία» με την οποία θα έπρεπε να προβληματιστούμε σοβαρά.
■ Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα είχαμε παρά να τους απαντήσουμε, στο ίδιο «επαναστατικό» και «οργισμένο» πνεύμα: Στα μούτρα σας!
Υ.Γ. Καλή Χρονιά ΣΕ ΟΛΟΥΣ
■ Το πρώτο, της βυζαντινολόγου Τζούντιθ Χέριν, διευθύντριας στο Centre for Hellenic Studies του King's College του Λονδίνου, έχει τον τίτλο «Τι είναι το Βυζάντιο» (μτφρ. Χριστιάννα Σαμαρά, Ωκεανίδα). Βασική ιδέα της ογκώδους και αναλυτικής μελέτης της είναι ότι το Βυζάντιο υπήρξε μια ιδιαίτερα οργανωμένη κρατική οντότητα. Με ισχυρή πρωτεύουσα, σταθερό νόμισμα και διαδεδομένη γλώσσα, αποτέλεσε ανάχωμα για τους Ωθωμανούς, δίνοντας στην Δύση το χρόνο που χρειαζόταν ώστε να ορθοποδήσει.
■ Σε παρόμοια πνεύμα, ο αμερικανός Collin Wells, ο οποίος σπούδασε ιστορία και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας δίπλα στον διπρεπή βυζαντινολόγο Σπύρο Βρυώνη, με το «Σαλπάροντας από το Βυζάντιο» (μτφρ. Κώστας Αντύπας, Αλεξάνδρεια) διατρέχει την κρίσιμη αυτή χιλιετία ανιχνεύοντας την περιπέτεια της διατήρησης, μεταμόρφωσης και μεταλαμπάδευσης ενός ολόκληρου πολιτισμού.
■ Απαραίτητη υπενθύμιση: Υπάρχει και η Ελλάδα της εργασίας, της δημιουργίας, της θετικής προσφοράς. Μεταφραστές, επιμελητές, διορθωτές, επιστημονικοί συνεργάτες, συνήθως κακοπληρωμένοι, έχουν συντελέσει τα τελευταία δέκα χρόνια σε ένα μικρό εκδοτικό θαύμα, καλύπτοντας βιβλιογραφικά κενά δεκαετιών.
■ Κυκλοφόρησε το περιδικό σκέψης και παρέμβασης Post Media, με εκδότη τον Νίκο Χατζόπουλο και διευθυντή τον Μανώλη Ανδριωτάκη. Καταστατική του αρχή, η μη δημοσίευση διαφημίσεων. Μοιραία, η τιμή του πλησιάζει εκείνη ενός βιβλίου.
■ Το πρώτο τεύχος είναι αφιερωμένο –με κριτικό τρόπο– στον δωρεάν τύπο, αναθερμαίνοντας τη συζήτηση για το πώς η εξάρτηση από τη διαφήμιση μπορεί να επηρεάσει την ύλη ενός εντύπου.
■ Ο ετήσιος διαγωνισμός των εκδόσεων Πατάκη που εμπνεύστηκε ο Μισέλ Φάις έδωσε και φέτος νικητή. Καλύτερο διήγημα με θέμα το διαδίκτυο αναδείχτηκε το «Αγαπημένο σου ξόρκι» του Κώστα Γκάζη. Θα το βρείτε, μαζί με άλλα, παλιότερων και νέων συγγραφέων, στη συλλογή «Χαμένοι στο διαδίκτυο».
■ Ο «Κήπος του Επίκουρου» συνεχίζει την καλή του πορεία, ωστόσο ένας ακόμη Γιάλομ δόθηκε στην κυκλοφορία από την Άγρα. Τίτλος του; «Θα φωνάξω την αστυνομία».
■ Κι αφού το ενδιαφέρον σας για τους μαιάνδρους της ψυχανάλυσης είναι μεγάλο και ειλικρινές, σας πληροφορούμε ότι κυκλοφόρησε ένα ακόμη τεύχος του καλού εξαμηνιαίου περιοδικού ψυχαναλυτικού προβληματισμού «Εκ των υστέρων». Κεντρικό θέμα του, η σεξουαλικότητα.
■ Και δύο επανακυκλοφορίες: Η περίφημη «Σκακιστική νουβέλα» (Άγρα) του Στέφαν Τσβάιχ, μια από τις πιο εντυπωτικές ιστορίες με αφορμή τη λογική δομή του σκακιού, ένα σχόλιο πάνω στις τεράστιες δυνατότητες του ανθρώπου να δημιουργεί προσωπικά σύμπαντα και την τρέλα που ελοχεύει όταν αυτά δεν βρίσκουν διέξοδο.
■ Επίσης: το πρώτο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» (Πατάκης). Ένα σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό βιβλίο, στο οποίο εξιστορούνται οι ημέρες και οι νύχτες μιας ελληνίδας στη Νέα Υόρκη, τη δεκαετία του ογδόντα. Ναρκωτικά, ροκ, απελπισμένοι έρωτες και ξενύχτια, πλάσματα που προσπαθούν να βρουν ταυτότητα και νόημα στις ιλιγγιώδεις διαδρομές της μεγαλούπολης.
■ Τέλος: Το κείμενο-παρέμβαση, την προηγούμενη εβδομάδα, τριών γνωστών συγγραφέων κατά της φασίζουσας πρακτικής να ματαιώνονται θεατρικές ή άλλες πρεμιέρες, βρίζοντας το κοινό και ασχημονώντας στους χώρους, ήταν κατά την άποψή μας απολύτως θετική πρωτοβουλία.
■ Σε μια περιρρέουσα ιδεολογική ατμόσφαιρα που όταν δεν επικροτεί φαίνεται να συναινεί με τέτοιου είδους «χάπενινγκ», το κείμενο των Απόστολου Δοξιάδη, Τάκη Θεοδωρόπουλου και Πέτρου Μάρκαρη ήταν μια αναλαμπή λογικής και σεβασμού στα δημοκρατικά αυτονόητα.
■ Ακόμη κι αν ορισμένες εκφράσεις τους ήταν κάπως υπερβολικές σε σχέση με τα γεγονότα, το κείμενό τους βοήθησε ώστε να γίνει φανερό σε ένα ευρύτερο κοινό ότι ο λαϊκίστικος αριστερισμός δεν είναι ο μοναδικός τρόπος να είναι κανείς σκεπτόμενος άνθρωπος. Κι ότι ορισμένες συμβολικές, ας πούμε, ενέργειες, πρέπει να απαντιούνται επίσης συμβολικά: Στο επίπεδο της γλώσσας και των λογικών επιχειρημάτων.
■ Εκτός κι αν αυτό το «σκατά στους κουλτουριάρηδες» με το οποίο «κόσμησαν» οι ακτιβιστές νεαροί το Εθνικό Θέατρο, είναι μια «καταγγελία» με την οποία θα έπρεπε να προβληματιστούμε σοβαρά.
■ Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα είχαμε παρά να τους απαντήσουμε, στο ίδιο «επαναστατικό» και «οργισμένο» πνεύμα: Στα μούτρα σας!
Υ.Γ. Καλή Χρονιά ΣΕ ΟΛΟΥΣ
