24/1/10

Λίλα Κονομάρα, "Η αναπαράσταση"

Η 50χρονη σήμερα Λίλα Κονομάρα, με σπουδές γαλλικής λογοτεχνίας και μεταφραστικό έργο στο ενεργητικό της, έγινε γνωστή στη λογοτεχνική κοινότητα με το πρώτο της κιόλας βιβλίο, τη σύνθεση από δύο νουβέλες ονόματι «Μακάο» (εκδ. Πόλις), για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως του περιοδικού «Διαβάζω». Ήδη από τότε, έδειχνε μια προτίμηση σε θεματολογίες στις οποίες σημαντικό ρόλο παίζουν οι συμβολισμοί του ταξιδιού, με φόντο τα αφηγηματικά μοτίβα της φανταστικής λογοτεχνίας και των ιστοριών μυστηρίου: Τα περιγράμματα γίνονται πιο ρευστά, κάθε λογής βεβαιότητες ανατρέπονται. Στο βιβλίο που ακολούθησε, «Τέσσερις εποχές – λεπτομέρεια» (Μεταίχμιο), οι αναζητήσεις της σε υπαρξιακά μοτίβα συνεχίστηκαν, κι αφού μεσολάβησε ένα βιβλίο για παιδιά, κυκλοφόρησε πριν τα Χριστούγεννα το τέταρτο και πλέον φιλόδοξο λογοτεχνικό έργο, Η «Αναπαράσταση».

Αφορμή για να κινηθεί η ιστορία του μυθιστορήματος είναι η εξαφάνιση ενός ταλαντούχου μεσήλικα συγγραφέα, του Αντρέα Παράσχου, για τον οποίο εικάζεται ότι είναι νεκρός, χωρίς ωστόσο το πτώμα να έχει βρεθεί. Όποιες αναλογίες με την ιστορία του καθηγητή Λιαντίνη φαίνεται να τελειώνουν εδώ ­­– ή μήπως όχι; Εντούτοις, φαινομενικά πρόωρα, ένας φίλος του ακαδημαϊκός αρχίζει να γράφει τη βιογραφία του. Επισκέπτεται την αδελφή του, συγγενείς του, κοντινά του πρόσωπα. Οικειοποιείται τα ημερολόγιά του και την αλληλογραφία του με μια συνάδελφό του λογοτέχνη με την οποία φαίνεται να τους συνδέει βαθιά ψυχική συγγένεια. Μαθαίνουμε έτσι για το πώς μεγάλωσε μέσα σε μια πλούσια και κοσμοπολίτικη οικογένεια καπνεμπόρων, πώς στη συνέχεια αποστασιοποιήθηκε, πέρασε μερικά χρόνια αναζητήσεων και πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης στο Παρίσι, και κατέληξε μέσα από τις αναζητήσεις του συγγραφέας που χαίρει σεβασμού στο χώρο του.

Όλα αυτά δίνονται στον αναγνώστη μέσα από ποικίλες τεχνικές: συνεντεύξεις, αφηγήσεις, σπαράγματα, την αλληλογραφία του με την ομότεχνή του Ελλη Στεργίου. Ο επίδοξος βιογράφος δεν παραλείπει να επισκεφτεί τα μέρη όπου έζησε ο συγγραφέας, Παρίσι, Βερολίνο, Σαμοθράκη, Ξάνθη, αναζητώντας κάτι που να ξεκλειδώνει τόσο το υπαρξιακό μυστήριο του ήρωα όσο και την αστυνομική ίντριγκα που σταδιακά ξεδιπλώνεται. Παράλληλα, σκιαγραφούνται οι τοπικές κοινωνίες, τα πομάκικα χωριά με τις ποικίλες κοινωνικές και πολιτισμικές αντιθέσεις τους, η Ξάνθη με τον προερχόμενο από το εμπόριο καπνού πλούτο, η ακμή της και η παρακμή της, το ξεχωριστό οικογενειακό περιβάλλον μες στο οποίο γαλουχήθηκε ο Παράσχος.

Το βαθύτερο ερώτημα, βέβαια, του μυθιστορήματος συναντά ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της λογοτεχνίας: Κατά πόσον μπορεί η γλώσσα να συνθέσει μια πειστική αναπαράσταση του βίου ενός ανθρώπου, και κατ’ επέκταση του κόσμου. Κι ακόμη μακρύτερα: Κατά πόσον κάθε αναπαράσταση δεν είναι απλώς μια κατασκευή εκείνου που την επινοεί, με την πραγματική πραγματικότητα να χάνεται κάπου στο βάθος, σε ένα απροσπέλαστο για την ανθρώπινη συνείδηση πεδίο. Ένα ενδιαφέρον και σημεία σημεία συναρπαστικό βιβλίο, που όμως «σκοντάφτει» συχνά στις ενδολογοτεχνικές αναζητήσεις του.