Λίλα Κονομάρα, "Η αναπαράσταση"

Η 50χρονη σήμερα Λίλα Κονομάρα, με σπουδές γαλλικής λογοτεχνίας και μεταφραστικό έργο στο ενεργητικό της, έγινε γνωστή στη λογοτεχνική κοινότητα με το πρώτο της κιόλας βιβλίο, τη σύνθεση από δύο νουβέλες ονόματι «Μακάο» (εκδ. Πόλις), για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως του περιοδικού «Διαβάζω». Ήδη από τότε, έδειχνε μια προτίμηση σε θεματολογίες στις οποίες σημαντικό ρόλο παίζουν οι συμβολισμοί του ταξιδιού, με φόντο τα αφηγηματικά μοτίβα της φανταστικής λογοτεχνίας και των ιστοριών μυστηρίου: Τα περιγράμματα γίνονται πιο ρευστά, κάθε λογής βεβαιότητες ανατρέπονται. Στο βιβλίο που ακολούθησε, «Τέσσερις εποχές – λεπτομέρεια» (Μεταίχμιο), οι αναζητήσεις της σε υπαρξιακά μοτίβα συνεχίστηκαν, κι αφού μεσολάβησε ένα βιβλίο για παιδιά, κυκλοφόρησε πριν τα Χριστούγεννα το τέταρτο και πλέον φιλόδοξο λογοτεχνικό έργο, Η «Αναπαράσταση».

Αφορμή για να κινηθεί η ιστορία του μυθιστορήματος είναι η εξαφάνιση ενός ταλαντούχου μεσήλικα συγγραφέα, του Αντρέα Παράσχου, για τον οποίο εικάζεται ότι είναι νεκρός, χωρίς ωστόσο το πτώμα να έχει βρεθεί. Όποιες αναλογίες με την ιστορία του καθηγητή Λιαντίνη φαίνεται να τελειώνουν εδώ ­­– ή μήπως όχι; Εντούτοις, φαινομενικά πρόωρα, ένας φίλος του ακαδημαϊκός αρχίζει να γράφει τη βιογραφία του. Επισκέπτεται την αδελφή του, συγγενείς του, κοντινά του πρόσωπα. Οικειοποιείται τα ημερολόγιά του και την αλληλογραφία του με μια συνάδελφό του λογοτέχνη με την οποία φαίνεται να τους συνδέει βαθιά ψυχική συγγένεια. Μαθαίνουμε έτσι για το πώς μεγάλωσε μέσα σε μια πλούσια και κοσμοπολίτικη οικογένεια καπνεμπόρων, πώς στη συνέχεια αποστασιοποιήθηκε, πέρασε μερικά χρόνια αναζητήσεων και πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης στο Παρίσι, και κατέληξε μέσα από τις αναζητήσεις του συγγραφέας που χαίρει σεβασμού στο χώρο του.

Όλα αυτά δίνονται στον αναγνώστη μέσα από ποικίλες τεχνικές: συνεντεύξεις, αφηγήσεις, σπαράγματα, την αλληλογραφία του με την ομότεχνή του Ελλη Στεργίου. Ο επίδοξος βιογράφος δεν παραλείπει να επισκεφτεί τα μέρη όπου έζησε ο συγγραφέας, Παρίσι, Βερολίνο, Σαμοθράκη, Ξάνθη, αναζητώντας κάτι που να ξεκλειδώνει τόσο το υπαρξιακό μυστήριο του ήρωα όσο και την αστυνομική ίντριγκα που σταδιακά ξεδιπλώνεται. Παράλληλα, σκιαγραφούνται οι τοπικές κοινωνίες, τα πομάκικα χωριά με τις ποικίλες κοινωνικές και πολιτισμικές αντιθέσεις τους, η Ξάνθη με τον προερχόμενο από το εμπόριο καπνού πλούτο, η ακμή της και η παρακμή της, το ξεχωριστό οικογενειακό περιβάλλον μες στο οποίο γαλουχήθηκε ο Παράσχος.

Το βαθύτερο ερώτημα, βέβαια, του μυθιστορήματος συναντά ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της λογοτεχνίας: Κατά πόσον μπορεί η γλώσσα να συνθέσει μια πειστική αναπαράσταση του βίου ενός ανθρώπου, και κατ’ επέκταση του κόσμου. Κι ακόμη μακρύτερα: Κατά πόσον κάθε αναπαράσταση δεν είναι απλώς μια κατασκευή εκείνου που την επινοεί, με την πραγματική πραγματικότητα να χάνεται κάπου στο βάθος, σε ένα απροσπέλαστο για την ανθρώπινη συνείδηση πεδίο. Ένα ενδιαφέρον και σημεία σημεία συναρπαστικό βιβλίο, που όμως «σκοντάφτει» συχνά στις ενδολογοτεχνικές αναζητήσεις του.

Σάκης Σερέφας, "Θα σε πάρει ο δρόμος"

Ο Σάκης Σερέφας, γέννημα-θρέμμα Θεσσαλονικιός, αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή περίπτωση συγγραφέα. Τόσο ο όγκος του έργου του ­–37 βιβλία!­– όσο και η διαρκής μεταπήδησή του από το ένα λογοτεχνικό είδος στο άλλο συνθέτουν ένα περίπλοκο ψηφιδωτό από ποίηση, διηγήματα, αφηγήματα, μελέτες – και τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα από θεατρικά έργα. Ειδικότερα στο θέατρο φαίνεται να έχουν βρει διέξοδο το γλωσσικό ταμπεραμέντο του συγγραφέα και η έντονη προφορικότητα της γραφής του. Ετσι, διόλου τυχαία η σκηνική εκδοχή των έργων του τον έκανε γνωστό και στο ευρύτερο κοινό, εκτός λογοτεχνικής κοινότητας. Ο κύκλος άνοιξε με το «Μαμ» (Αμόρε, 2006), που του χάρισε και το Βραβείο Κουν της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών, και συνεχίστηκε με τα «Λιωμένο βούτυρο» (Εθνικό, 2007), «Σεμινάριο βλακείας» (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κέρκυρας), κ.ά., όλους τους έργα που ευτύχησαν τόσο καλλιτεχνικά όσο και εμπορικά.

Κάπου ανάμεσα στον πεζό λόγο και στο σπονδυλωτό θεατρικό έργο στέκεται και το πρόσφατο βιβλίο του «Θα σε πάρει ο δρόμος», το οποίο ανέβηκε ήδη στο θέατρο (Πειραματική σκηνή της «Τέχνης», 2009). Από άποψη φόρμας, πρόκειται για συλλογή διηγημάτων, αλλά ο προσεκτικός αναγνώστης γρήγορα διαπιστώνει ότι αυτό που ενώνει όλα τα κομμάτια της συλλογής είναι η έλλειψη εξωδιηγητικού αφηγητή. Ολες οι ιστορίες είναι αποτέλεσμα άμεσου λόγου: ακόμη κι οι διάλογοι είναι ενταγμένοι σε μια εξιστόρηση που απευθύνεσαι στον άλλον άμεσα και ζωντανά, σαν να βρίσκεται σε σκηνή. Πρόκειται εν ολίγοις για μικρά, πολύ μικρά, μονόπρακτα.

Οι ιστορίες του Σερέφα μοιάζουν βγαλμένες από τα απόνερα της ζωής απλών ανθρώπων. Πόρνες, σουβλατζήδες, μοναχικές γριές, ταξιτζήδες, κούριερ, πικραμένες ερωμένες, οι ήρωες και οι ηρωίδες του δεν είναι βγαλμένοι από σελίδες κομψευόμενης λογοτεχνίας αλλά από τον απόπατο της ζωής. Παράδειγμα; Εκκρίσεις, αίματα, ιδρώτες, σώματα, σεξουαλικές επιθυμίες και παράδοξες σκέψεις για το σύμπαν, τη ζωολογία, τους εξωγήινους, αναμειγνύονται όλα κάτω από την αναρχική πένα του συγγραφέα, με μεθυστική αλαφράδα.

Επίσης, ο Σερέφας –το γνωρίζουμε κι από άλλα γραπτά του– έχει μεγάλη αδυναμία στις στατιστικές, είναι συστηματικός ρέκτης πληροφοριών – ειδικά εκείνων που δεν χρησιμεύουν σε τίποτε. Παράδειγμα: Πόσα όνειρα βλέπει ένας άνθρωπος το χρόνο; Πόσα βλεφαρίσματα κάνει κάθε μέρα; Πόσα λίτρα σάλιο παράγει ανά μήνα; Δεκάδες «άχρηστα» νούμερα πέφτουν στο τραπέζι, υπονομεύοντας την τάση για εξήγηση των πάντων μέσα από την επιστημονική γνώση. Από τη μια ιστορία στην άλλη, από το ένα ξάφνιασμα στο άλλο, ακόμη κι όταν έχει κανείς την αίσθηση ότι μερικές φορές ο συγγραφέας δεν μπορεί ή δεν θέλει να ξεχωρίσει το σημαντικό από το ανούσιο, η ανάγνωση τρέχει σαν τρένο στις ράγες του. Ανάμεσα στην αναγνωστική απόλαυση και τη συγγραφική προειδοποίηση: «Ολους μας μπορεί να μας καταπιεί κάνα βράδυ το όνειρο, το ξέρεις;».

Ώριμες καταθέσεις

Αν ο δημόσιος χώρος στην Ελλάδα ήταν πεδίο προβληματισμού, αναστοχασμού, συζήτησης –και όχι αρένα άγονων ξιφουλκήσεων και κουτσομπολιού– το μυθιστόρημα του Γκουρογιάννη, "Κόκκινο στην πράσινη γραμμή" (Μεταίχμιο) με θέμα τον «άγνωστο» πόλεμο στην Κύπρο, θα είχε γίνει θέμα ακόμη και στα δελτία ειδήσεων. Άλλωστε, το 2009 ήρθαν στο φως νέα στοιχεία –κι όπως αναμενόταν, επώδυνα– σε σχέση με το ζήτημα των αγνοουμένων· οι ευκαιρίες δεν έλειψαν.

Ο 58χρονος Βασίλης Γκουρογιάννης, δικηγόρος στο επάγγελμα, είχε και σε προηγούμενο μυθιστόρημά του, το «Βέβηλη πτήση» (Μεταίχμιο, 2003), ασχοληθεί με πτυχές των εθνικών θεμάτων, ωστόσο με το «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» αναμετράται μυθοπλαστικά με μια χαίνουσα πληγή, απέναντι στην οποία η ελλαδική κοινωνία, γαλουχημένη στην ευδαιμονική κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, αισθάνεται αμηχανία – αν όχι και κάποια δυσφορία. Άλλωστε, το ελλαδικό μιντιακό δόγμα που συνοψιζόταν στη φράση «το κυπριακό δεν πουλάει» τι άλλο μαρτυρούσε παρά αυτή τη διάθεση απώθησης της τραγωδίας, άτακτης φυγής προς τα εμπρός; Για τους Κύπριους βέβαια η «φυγή» δεν ήταν εύκολη υπόθεση, ούτε και για τους επιζήσαντες ελδυκάριους (ΕΔΛΥΚ – Ελληνικές Δυνάμεις Κύπρου). Κι όσο για τους 4.000 νεκρούς μας, ο αριθμός τους λειτουργεί παραλυτικά σήμερα, μια και οι περισσότεροι έχουμε την αίσθηση ότι ο τουρκικός στρατός το καλοκαίρι του 1974 προέλαυνε χωρίς ουσιαστική αντίσταση. (Δυστυχώς, η παρουσία της ΕΛΔΥΚ στην Κύπρο συνδέθηκε περισσότερο με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και τα όσα ακολούθησαν, παρά με τη, συχνά ηρωική, συμμετοχή των στρατιωτών της στις μάχες…)

Ο Γκουρογιάννης κάνει χρήση ενός έξυπνου ευρήματος, τη διοργάνωση ενός συνεδρίου βετεράνων σήμερα στη μεγαλόνησο, καταφέρνοντας έτσι να «μαζέψει» στον τόπο του δράματος όλες τις πλευρές – ακόμη και τους απαραίτητους εκπροσώπους της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Αυτό δίνει πολλαπλές ευκαιρίες στον συγγραφέα να συνδυάζει μαρτυρίες από μάχες και πολεμικά γεγονότα με τη σκιαγράφηση χαρακτήρων – οι περισσότεροι, ακρωτηριασμένοι ψυχικά (συχνά και σωματικά) από τη συμμετοχή τους σε έναν πόλεμο που κανείς δεν θέλει να θυμάται. Ο κεντρικός ήρωας, δικηγόρος και πρόεδρος του μεγαλύτερου συλλόγου ελλαδιτών βετεράνων, είναι ένας έξυπνα σχεδιασμένος χαρακτήρας, που ισορροπεί διαρκώς στην κόψη της ματαίωσης, αφήνοντας σχεδόν μέχρι τέλους ερωτηματικά για διάφορες πτυχές της προσωπικής εμπλοκής του. Εν κατακλείδι: Ένα πλούσιο, τολμηρό, καλά σχεδιασμένο μυθιστόρημα, το οποίο ακόμη κι αν έχει ορισμένα προβλήματα οικονομίας –κακά τα ψέματα, πόσα μυθιστορήματα 450 σελίδων δεν έχουν;–, καταφέρνει να διαπραγματευτεί ζωντανά και πολυεστιακά ένα σχεδόν ανεκμετάλλευτο από την πεζογραφία μας κοίτασμα.

Σε εντελώς άλλο μήκος κύματος η 41χρονη Άντζελα Δημητρακάκη (διδάσκει θεωρία της σύγχρονης τέχνης στο πανεπιστήμιου του Εδιμβούργου), επιχειρεί να φέρει με δραστικό τρόπο στα καθ’ ημάς ποικιλία προβληματισμών από το χώρο της σύγχρονης κριτικής θεωρίας και των πολιτισμικών σπουδών – συνεισφορά που συχνά αντιμετωπίζεται με ανασηκωμένα φρύδια, παρότι είναι κοινή παραδοχή ότι η πεζογραφία στη χώρα μας δεν διαφεύγει συχνά του γενικότερου επαρχιωτισμού που χαρακτηρίζει τα πολιτιστικά μας πράγματα. Η ιστορία της στο "Μέσα σ' ένα κορίτσι σαν κι εσένα" (Εστία) είναι καταρχάς απλή: Η Κατίνα Μελά, γόνος ιδιόρρυθμης ελληνοαμερικανικής οικογένειας και μελετήτρια της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, φτάνει στην Αθήνα τον Σεπτέμβρη του 2006 και προσπαθεί, με όχι ιδιαίτερη επιτυχία, να ενταχθεί στην αθηναϊκή κοινωνία. Παράλληλα, προσπαθεί να βάλει την ζωή της σε μια σειρά, να συμφιλιωθεί με πρόσωπα και καταστάσεις του παρελθόντος, αλλά και με ζητήματα που σχετίζονται με τις ερωτικές της επιλογές, μια και είναι συνειδητοποιημένη λεσβία.

Το βιβλίο της Δημητρακάκη χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, που αντιστοιχούν σε τέσσερις διακριτές αφηγηματικές στρατηγικές. Στο πρώτο μέρος, έχουμε σε παράθεση την εξερχόμενη αλληλογραφία (ιμέιλ και επιστολές) της Κατίνας προς διάφορους αποδέκτες, με βασικότερο τον αδελφό της στην Αμερική. Σκέψεις για το παρελθόν, εμπειρίες από την καθημερινότητα, συνδυάζονται με σπαραξικάρδιες εκκλήσεις προς την πρώην σύντροφό της, την Ταμάρα, με την οποία έχει χωρίσει έπειτα από επταετή δεσμό.

Στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται οι καταγραφές στο ημερολόγιό της. Το στρατήγημα αυτό, η παράθεση δύο διαφορετικών αφηγήσεων πάνω στην ίδια χρονική περίοδο, και μάλιστα από το ίδιο άτομο, παράγει μια εντύπωση διαδοχικών επιστρώσεων της πραγματικότητας που αφήνει πολλαπλές διόδους στον αναγνώστη. Στο τρίτο μέρος διαβάζουμε την εισήγηση της ηρωίδας σε ένα συνέδριο στους Δελφούς με θέμα την ελληνικής καταγωγής ποιήτρια Θαλασσία Ύλη – την οποία έχει μελετήσει πολλαπλώς η Κατίνα. Τέλος, το μυθιστόρημα ολοκληρώνεται με την παράθεση μιας μακροσκελούς συνέντευξης της ποιήτριας, σε μετάφραση της ηρωίδας.

Πολλά και διόλου ευκαταφρόνητα τα επιτεύγματα της Δημητρακάκη – στο πιθανότατα ωριμότερο και πιο οικονομημένο βιβλίο της. Καταρχάς η ηρωίδα της, η Κατίνα Μελά, είναι ένας από τα πιο ενδιαφέροντες, σύγχρονους και ρευστούς χαρακτήρες της πεζογραφίας μας των τελευταίων χρόνων· η επαφή της με την ελληνική πραγματικότητα, με αδιόρατο χιούμορ και γνήσια έκπληξη, δίνει μια εξαιρετικά πρωτότυπη και πέρα από κάθε λογής στερεότυπα εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας. Επίσης: Η πραγμάτευση της ομοφυλοφιλίας της ηρωίδας της, με τον απροκάλυπτο, συχνά ωμό τρόπο με τον οποίο εκφράζεται, δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να προσεγγίσει σε βάθος το ζήτημα της ταυτότητας, της ξενικότητας, της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης στον σύγχρονο κόσμο, χωρίς να εγκλωβίζεται σε θεωρητικά σχήματα και παγιωμένες αντιλήψεις. Η προσέγγισή της είναι ουσιαστικά ποιητική, ακόμη κι όταν ψελλίζει σκέψεις για τη ασυμβατότητα του πεζού λόγου με τον σύγχρονο κόσμο, και την ίδια στιγμή ειρωνική, αφού το πρόσωπο που την έχει στοιχειώσει είναι ποιήτρια.

Αν υπάρχει ένα σημείο το οποίο θα μπορούσε να γίνει αφετηρία κριτικής κουβέντας, αυτό θα είχε να κάνει με την παντελή έλλειψη θετικού ανδρικού προτύπου στο μυθοπλαστικό σύμπαν του βιβλίου, αφού πλην του βάναυσου πατέρα και του παραβατικού αδελφού, όλα τα υπόλοιπα αρσενικά είναι ομοφυλόφιλοι. Η σαγήνευση της ηρωίδας από το δίπολο κόρης-μάνας μοιάζει στιγμές στιγμές να «καθηλώνει» και την ίδια τη συγγραφέα στους κόλπους ενός σύμπαντος που φαντάζει αυτάρκες και αυτοτροφοδοτούμενο. Μεγάλη και δύσκολη συζήτηση· αναμφίβολα, μια από τις πολλές που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν με αφορμή αυτό το άκρως ερεθιστικό μυθιστόρημα.

Φθινοπωρινή ευφορία

Οι γραμμές αυτές γράφονται με νωπές ακόμη τις πρώτες εντυπώσεις από τη νέα κυβέρνηση, η οποία μας προέκυψε εκτός προγράμματος, όπως γίνονται τα περισσότερα πράγματα σε αυτή τη χώρα. Οι πολίτες ωστόσο έδειξαν ότι δεν προτίθενται πια να σέρνονται αδιαμαρτύρητα σε μικροπολιτικά εκλογικά χάπενινγκ. Και τιμωρούν. Καμιά χώρα, ιδιαίτερα σε περίοδο ειρήνης και σχετικής ευημερίας, δεν αντέχει να βρίσκεται διαρκώς σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Κάποια στιγμή, θα πρέπει το λεωφορείο να έρθει στην ώρα του, το σκουπιδιάρικο να μαζέψει τα σκουπίδια, οι εκλογές να γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια.

Η πρωτοβουλία του νέου Πρωθυπουργού να προσκαλέσει τον Συνήγορο του Πολίτη στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μαρτυρά αίσθηση των προτεραιοτήτων, αφού χωρίς διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στη δημόσια διοίκηση, καμιά πολιτική, όσο καλών προθέσεων κι αν είναι, δεν πρόκειται να φτάσει στον πολίτη. Ο χρόνος θα δείξει τι απ’ όλα αυτά θα φέρει πραγματικές αλλαγές στην καθημερινότητά μας και, κυρίως, στη νοοτροπία μας. Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι είχαμε χρόνια να δούμε σχηματισμό νέας κυβέρνησης να μεταδίδει τέτοια ευφορία σε τόσο πολλά τμήματα της κοινωνίας.

Μες στο καλοκαίρι, περίοδος συμμαζεμάτων και ανακατατάξεων, αποφάσισα να αναδιατάξω τη βιβλιοθήκη μου. Τακτοποιώντας τα ράφια με την «μεταφρασμένη λογοτεχνία», συνειδητοποίησα ότι τα βιβλία των εκδόσεων Καστανιώτη, στη σειρά που επιμελείται ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, καταλάμβαναν διακριτό κομμάτι του συνόλου. Αποφάσισα να τα τακτοποιήσω ξεχωριστά, πράγμα ούτως ή άλλως βολικό. Κι έμεινα ενεός με τον όγκο τους. Θα πάρω τον Ανταίο να ρωτήσω πόσα είναι, σκέφτηκα. Οι μέρες πέρασαν, ξεχάστηκα. Σήμερα, στην τύρβη του Σαββάτου, στήθηκα μπροστά τους και τα μέτρησα. Σταμάτησα στο 242, αλλά ο συνολικός αριθμός τους θα είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερος.

Δίδαγμα: Σε πείσμα της νεοελληνικής μιζέριας, κάποιοι άνθρωποι –εκδότης, διευθυντής σειράς, μεταφραστές, επιμελητές, διορθωτές, μακετίστες, σελιδοποιοί, κ.ά.–, έφτιαξαν μέσα σε μία 15ετία περίπου μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με σημαντικά έργα, σε προσεγμένες στην πλειονότητά τους μεταφράσεις. Τηρουμένων των αναλογιών, ΔΕΝ είναι οι μόνοι.

Το 2009 είναι έτος Δαρβίνου: 200 χρόνια από τη γέννησή του, 150 από τη δημοσίευση της «Καταγωγής των ειδών». Η διπλή επέτειος συνοδεύτηκε από εντυπωσιακό αριθμό σχετικών εκδόσεων. Στο αφιέρωμά μας προσπαθήσαμε να καλύψουμε τις προβληματικές που συνδέονται με τις ανακαλύψεις του Δαρβίνου. Προδημοσιεύουμε απόσπασμα από το έργο ζωής του ακαδημαϊκού βιολόγου Κώστα Β. Κριμπά «Δαρβινισμός και η ιστορία του ως τις μέρες μας». Ταυτόχρονα, συγκεντρώσαμε τις περισσότερες από τις εκδόσεις για όποιον ενδιαφέρεται να προσεγγίσει τον αστερισμό «Δαρβίνος».

Συμπτώσεις, τυχαία συναπαντήματα, μοιραία γεγονότα στοιχειώνουν τη ζωή μας. Πώς μας επηρεάζουν τα βιβλία; Πού οφείλεται η αίσθηση ότι το μυθιστόρημα που διαβάζουμε σχετίζεται αδιόρατα με σημαντικές διεργασίες στην εσωτερική μας ζωή; Η Σώτη Τριανταφύλλου και η Αμάντα Μιχαλοπούλου συγχρόνισαν τα ασυνείδητά τους στον ρυθμό του Ντοστογιέφσκι και, χωρίς να το γνωρίζουν, επιδόθηκαν σε παράλληλες επεισοδιακές αναγνώσεις του «Έγκλημα και τιμωρία».

Εξάλλου, ο κατεξοχήν εκδότης του Ντοστογιέφσκι στη χώρα μας, ο «Γκοβόστης», αποφάσισε να επενδύσει εκ νέου στον Ρώσο κλασικό, επανεκδίδοντας τα έργα του με νέα προσεγμένα εξώφυλλα. Το πρώτο που έπεσε στα χέρια μας ήταν το «Έγκλημα και τιμωρία». Σύμπτωση;

Η BP φιλοδοξεί να γίνει ένας ζωντανός οργανισμός που θα προωθεί το βιβλίο, την ανάγνωση, ποικίλες πολιτιστικές δράσεις. Σ’ αυτό το φύλλο θα πληροφορηθείτε ορισμένες από αυτές. Συμμετοχή στον πρώτο διαγωνισμό Poetry Slam που διοργανώνεται στην πόλη μας· εκδήλωση για τους μπίτνικ με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Κέρουακ· συμμετοχή στις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Διονύσης Σαββόπουλος τον Δεκέμβριο γύρω από τη δεκαετία του ’60. Έπεται συνέχεια…

ΥΓ. Ανάμεσα στο πρώτο φύλλο, αρχές Ιουλίου, και σε τούτο, σχεδόν μέσα Οκτωβρίου, κύλησε καιρός. Στο μεταξύ οργανωθήκαμε, ανασυνταχθήκαμε, ξεκαθαρίσαμε προθέσεις και προτεραιότητες. Πήραμε φόρα. Στα μέσα κάθε μήνα θα είμαστε κοντά σας, με κέφι, φρέσκιες ιδέες, αγάπη για τα βιβλία, σεβασμό στους συγγραφείς, στους εκδότες και, προπάντων, στους αναγνώστες.

Η Book Press είναι εδώ!

Άρχισε να διανέμεται από σήμερα, Παρασκευή, το πρώτο φύλλο της Book Press, σε βιβλιοπωλεία, καφέ και πολιτιστικούς χώρους.
Ταυτόχρονα, ξεκίνησε τη λειτουργία του το site της εφημερίδας, στη διεύθυνση http://www.bookpress.gr/, όπου μπορεί κανείς να διαβάσει την BP ακριβώς όπως τυπώνεται.
Ο ιστότοπος, από Σεπτέμβρη, θα μετεξελιχθεί σε επικοινωνιακό κόμβο για το βιβλίο, με ειδήσεις, κριτικές, συνεντεύξεις, εκδηλώσεις, κ.ά.

(Το editorial)

Ελάτε να παίξουμε

Η ανάγνωση είναι παιχνίδι. Η γραφή επίσης. Δυο όψεις ενός νομίσματος που αγοράζουμε ακριβά και πουλάμε φτηνά – γιατί όχι και δωρεάν; Εν μέσω κρίσης αποφασίσαμε να ρισκάρουμε φήμη και πελατεία σε ένα νέο free press για το βιβλίο (plus εικαστικά, σινεμά, κ.ά.). Το κλίμα αποδείχτηκε ευνοϊκότερο απ’ ό,τι περιμέναμε.
Εντάξει, θα το κάναμε ούτως ή άλλως: Από κεκτημένη ταχύτητα, από πείσμα, από πίστη, από απόθεμα ενέργειας... Ωστόσο, σου δίνει φτερά να ακούς τους αναγνώστες στους οποίους απευθύνεσαι, καθώς και τους ανθρώπους της αγοράς στην οποία απευθύνεσαι (κοινό μυστικό: τα free press επιβιώνουν από τη διαφήμιση) να σε ενθαρρύνουν εμπράκτως.
Η ανάγνωση είναι ελεύθερος, προσωπικός χρόνος, ένα δώρο προς τον εαυτό μας. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας συνεπαρθεί από ένα βιβλίο ιστορίας, έχουμε αισθανθεί τις βεβαιότητές μας να τρίζουν από ένα καλό δοκίμιο, νιώσαμε την ανατρεπτική και παρηγορητική δύναμη της μεγάλης αφήγησης. Την παραμυθία της. Άλλος για να ξεχαστεί, άλλος για να θυμηθεί. Άλλος και για τα δυο ταυτοχρόνως.
Με δυο λόγια: Φιλοδοξία μας –πέρα από την αυτονόητη, δηλαδή να αρέσουμε σ’ εσάς που αγαπάτε τα βιβλία, που γνωρίζετε τις κατά μόνας ηδονές της ανάγνωσης–, είναι να απευθυνθούμε σε αυτούς, κυρίως νεότερους, που μας κοιτάνε στραβά. Δύσπιστα. Που τους έχουν πει και συνεχίζουν να τους λένε με κάθε τρόπο ότι η ανάγνωση βιβλίων είναι σκέτη βαρεμάρα. Και να τους πούμε: Παιδιά, σας έχουν κοροϊδέψει. Δεν ξέρετε τι χάνετε! Εκεί έξω, στα μικρά, μεγάλα ή ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία, υπάρχει ένα βιβλίο που μπορεί να σας αλλάξει τη ζωή, κι άλλα χίλια που μπορούν να σας την κάνουν καλύτερη.
Το βιβλίο είναι παιχνίδι. Ελάτε να παίξουμε.
κ. κ.

ΥΓ. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα. Το πρώτο φύλλο της Book Press είναι εδώ. Από φθινόπωρο θα είμαστε κοντά σας σε τακτική βάση, κάθε ιδέα καλοδεχούμενη.

"BOOK PRESS", το νέο free press για το βιβλίο

Ένα νέο free press για το βιβλίο θα είναι σύντομα κοντά σας. Η BOOK PRESS θα διανέμεται δωρεάν και φιλοδοξούμε γρήγορα να την καταστήσουμε σημείο αναφοράς στο χώρο μας, τόσο τον έντυπο όσο και τον ηλεκτρονικό.
Απευθύνεται σε ένα ευρύτερο, ανήσυχο κοινό, που αναζητά νέους τρόπους επικοινωνίας, και το οποίο δεν καλύπτεται ή δεν εκφράζεται από τα παραδοσιακά βιβλιολογικά έντυπα.
Αν και σχεδιάστηκε και θα γράφεται από επαγγελματίες του χώρου του βιβλίου (συγγραφείς κατά κύριο λόγο, αλλά και δημοσιογράφους), βασική μας στόχευση είναι η κινητοποίηση μιας κατά το δυνατόν μεγαλύτερης κοινότητας ανθρώπων, αναδεικνύοντας την παιγνιώδη φύση του βιβλίου και της ανάγνωσης.
Βασικοί συντελεστές της νέας αυτής προσπάθειας είναι η Σώτη Τριανταφύλλου, ο creative director του νέου Ελεύθερου Τύπου, ο Σπύρος Πολυκανδριώτης, καθώς και ο στενός μου συνεργάτης και πανεπιστημιακός Σωτήρης Βανδώρος, ο οποίος εξαρχής με ενθάρρυνε σε αυτό το εγχείρημα.
Άλλοι συνεργάτες, σε λίγο πολύ τυχαία σειρά, είναι οι Φοίβος Καρζής (δημοσιογράφος), Αμάντα Μιχαλοπούλου (συγγραφέας, δημοσιογράφος), Ελένη Κορόβηλα (δημοσιογράφος), Νίκος Παναγιωτόπουλος (συγγραφέας, σεναριογράφος), Έφη Ξένου (σκιτσογράφος, πορτρετίστας), Αρετή Νταραδήμου (δημοσιογράφος), Χάρης Βλαβιανός (ποιητής, εκδότης), Χρήστος Χρυσόπουλος (συγγραφέας), Άντζελα Δημητρακάκη (συγγραφέας, πανεπιστημιακός), Δήμητρα Κολλιάκου (συγγραφέας, πανεπιστημιακός), Αναστασία Καμβύση (δημοσιογράφος), Σάκης Σερέφας (συγγραφέας), Νίκος Κουνενής (συγγραφέας), Σταμάτης Δαγδελένης (συγγραφέας), Κωστής Σταφυλάκης (θεωρητικός τέχνης, επιμελητής), Κωστής Παπαδημητρίου (δημοσιογράφος), Κωνσταντίνος Τζαμιώτης (συγγραφέας), Λίλα Κονομάρα (συγγραφέας), Γιώργος Τσακνιάς (μεταφραστής), Δημήτρης Αθηνάκης (ποιητής, μεταφραστής), Καμίλο Νόλλας (φωτογράφος), κ.ά.



ΤΙΡΑΖ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΜΗ

Η BOOK PRESS θα τυπώνεται σε 40.000 φύλλα.
Θα διανέμεται δωρεάν την πρώτη Δευτέρα κάθε μήνα στα βιβλιοπωλεία και τα πολυκαταστήματα που πουλούν βιβλία στην Ελλάδα.
Επίσης, θα διανέμεται στο μετρό, σε επιλεγμένα καφέ, θέατρα, κινηματογράφους, χώρους σημαντικών πολιτιστικών γεγονότων ή δράσεων (Φεστιβάλ Αθηνών, Μπιενάλε, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, κ.ά).
Η διανομή θα συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα, με σκοπό το έντυπο να είναι διαρκώς παρών στα σημαντικότερα σημεία.

ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Ταυτόχρονα με την 1η κιόλας έκδοσή μας, στα τέλη Ιούνη, θα υπάρχει ενεργοποιημένη η ιστοσελίδα μας στη διεύθυνση www.bookpress.gr, όπου και θα μπορεί κανείς να διατρέξει και να διαβάσει, δωρεάν βεβαίως, σε μορφή pdf, τις σελίδες της BOOK PRESS όπως ακριβώς θα είναι στην έντυπη έκδοση.
Από τον Σεπτέμβρη του 2009, η παρουσία μας στο διαδίκτυο θα αναβαθμιστεί σημαντικά, με καθημερινή παρακολούθηση των γεγονότων στο χώρο του βιβλίου (νέες εκδόσεις, εκδηλώσεις, νέα του χώρου, μετεγγραφές, στατιστικά, κ.ά.) και συνεχή ροή κειμένων με βιβλιοπαρουσιάσεις, συνεντεύξεις, κριτικές για νέους και παλιότερους τίτλους.
Ξεκινάμε.

Όλοι στο "Από Μηχανής Θέατρο"

■ Το βραβείο Man Booker International, που δίνεται για τρίτη φορά, κέρδισε η καναδέζα Άλις Μούνρο για τη συνολική προσφορά της στη λογοτεχνία. Το βραβείο απονέμεται κάθε δύο χρόνια σε έναν συγγραφέα εν ζωή που εκδίδει τα έργα του στην αγγλική γλώσσα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο της «Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει» από το «Μεταίχμιο».
■ Μας ήρθε η εξής ανακοίνωση: «Μετά το βίαιο γεγονός της φίμωσης της παράστασης του έργου του Μισέλ Φάις «Το κίτρινο σκυλί» και του βανδαλισμού του «Από Μηχανής Θεάτρου» στις 10 Μαΐου, οι συντελεστές γνωστοποιούν ότι θα πραγματοποιηθούν τρεις συνολικά παραστάσεις: Κυριακή 31 Μαΐου (10.15 μ.μ.), Δευτέρα 1 και Τρίτη 2 Ιουνίου (9.00 μ.μ.).«
■ »[…] τα έσοδα των δύο παραστάσεων (31/5 και 2/6) θα κατατεθούν στον λογαριασμό της Κωνσταντίνας Κούνεβα, ενώ η τρίτη παράσταση (1/6) θα αποτελέσει ανοιχτή πρόσκληση στον κόσμο του πολιτισμού που, εδώ και μέρες, υπερασπίζεται έμπρακτα και ενεργά το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης.»

Νίκος Κουνενής, "Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου"

Όταν ο τηλεοπτικός μεγαλοδημοσιο-γράφος Ηρακλής Γαρουφαλλίδης πέφτει νεκρός από σφαίρα στο κέντρο της πόλης, κανείς δεν εξεπλάγη πραγματικά, παρά το απρόσμενο του γεγονότος. Έχοντας καλλιεργήσει για πολλά χρόνια επιμελώς του προφίλ του μάχιμου και αποκαλυπτικού ρεπόρτερ, ο Δημοσιογράφος είχε κάνει πράγματι κάμποσους εχθρούς, τους οποίους ωστόσο, όταν περνούσε η όξυνση, φρόντιζε να κατευνάζει μέσα από τις εκπομπές του. Τούτη τη φορά ωστόσο κάτι είχε ξεφύγει από τον έλεγχό του, και μάλιστα οριστικά, και το ερώτημα πλανιόταν για μέρες πάνω από την μολυσμένη ατμόσφαιρα της Ακρονησίας; Ποιος είναι ο δολοφόνος του Ηρακλή Γαρουφαλλίδη;
Την εξιχνίαση αυτής της –φαινομενικά μονάχα δύσκολης, όπως αποδεικνύεται– υπόθεσης καλείται να φέρει σε πέρας ο δαιμόνιος ιδιωτικός ντετέκτιβ Ι.Χ. (Ιεροκλής Χλομός), με την μάλλον αδύναμη συνεπικουρία του βοηθού του Ι.Β. (Ιωάννη Βίσωνα). Αρωγός στην προσπάθειά τους, ένας ψευδώνυμος και μάλλον φαιδρός συγγραφέας, ο Ν. Α. Κόνικλος, ο οποίος έχει σε χρόνο ρεκόρ συγγράψει ένα σατυρικό βιβλίο με κεντρικό ήρωα τον μεγαλοδημοσιογράφο. Η δομή του βιβλίου είναι στο πρότυπο των Άθλων του μυθικού Ηρακλέους, μόνο που στους σύγχρονους αυτούς άθλους πρωταγωνιστής και ήρωας είναι ο Ηρακλής… Σπίλος. Μέσα από τα δώδεκα αυτά επεισόδια της καριέρας του, σε καθένα από τα οποία τα «βάζει» και με κάποια «μεγάλα συμφέροντα» διαφαίνεται (κατά τον Ι.Χ.) η ταυτότητα του δολοφόνου. Ωστόσο, σοφά ποιώντας, ο συγγραφέας έχει αφήσει ανολοκλήρωτο το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, φοβούμενος μήπως η πραγματικότητα (πάντοτε πιο ευτράπελη από τη φαντασία) διαψεύσει τις εικασίες του.
Και πράγματι: Ακολουθώντας την ανάγνωση του βιβλίου του Κόνικλου, παρακολουθούμε μια σύγχρονη εποποιία, με αναλογίες και αναφορές στη μυθολογία, απ’ όπου αντλεί ο συγγραφέας ονόματα και θέματα. Για παράδειγμα, ο άθλος με τον τίτλο «Το λιοντάρι της Νεμέας», αναφέρεται στο πώς κατάφερε ο Ηρακλής Σπίλος (μυθιστορηματική περσόνα του Γαρουφαλλίδη) να εξουδετερώσει τον μεγάλο εχθρό του καναλάρχη αφεντικού του, τον Λέοντα Εμφιλοχωρίτη, αδέκαστο δημοσιογράφο που βάλλει καθημερινά κατά τον ποικίλων ημιπαράνομων δραστηριοτήτων του. Στον πρώτο τούτο άθλο, ο Σπίλος αναπτύσσει μια από τις πιο «κλασικές» τακτικές του εκβιασμού, πιάνοντας στα πράσα τον αδέκαστο δημοσιογράφο με τη σύζυγο υπερυπουργού – και μάλιστα σε ιδιαίτερα περίπλοκες και ευφάνταστες περιπτύξεις.
Όσο οι άθλοι του Ηρακλή Σπίλου διαδέχονται ο ένας τον άλλον (κάνοντας κάθε φορά κι από έναν θανάσιμο εχθρό), τόσο και η φαντασία του συγγραφέα Κόνικλου (ή Κουνενή) εκτρέπεται προς την παρωδία, δημιουργώντας συχνά εξωφρενικά απολαυστικές παρωδιακές καταστάσεις. Από τις πλέον πετυχημένες, η –μοιραία σκατολογική– παρωδία του άθλου με την Κόπρο του Αυγεία. Για τις ανάγκες του, ο Κόνικλος σοφίζεται την ύπαρξη ενός πρότυπου οικισμού, ιδιοκτησίας του μεγιστάνα Χέλμουτ Αυγεία, ο οποίος πέρα από τις ποικίλες αρχιτεκτονικές και τεχνολογικές καινοτομίες του διακρίνεται κυρίως για μία: Το αποχετευτικό του σύστημα, κόντρα στα συνηθισμένα, δεν είναι υπόγειο, αλλά εναέριο. Με ειδικά συστήματα που περιγράφονται αναλυτικά, τα λήμματα μεταφέρονται μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα σωληνώσεων προς το χώρο εναπόθεσής τους. Φαντάζεστε λοιπόν τι συμβαίνει όταν ένα ελικόπτερο προσκρούσει στις εναέριες σωληνώσεις της καινοτόμου πολίχνης... Ομοίως, ο Κόνικλος-Κουνενής δεν φείδεται παιγνίων στην αφήγηση: Ο τρίτος άθλος, Το ελάφι της Κερύνειας, μας γνωστοποιείται μέσα από στίχους σε ρυθμούς χιπ χοπ, ενώ επίσης έμμετρη είναι η αφήγηση του ενδέκατου άθλου, Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων.
Ο Νίκος Κουνενής ακολουθεί έναν δρόμο μοναχικό, αφού ελάχιστοι σύγχρονοι Έλληνες συγγραφείς φαίνεται να μπαίνουν στον πειρασμό να οδηγήσουν παραπέρα την παράδοση του Ροΐδη. Στο προηγούμενο πεζό του, τη νουβέλα «Ω, του θαύματος», η παρωδία των περί την εκκλησία θαυμάτων και τα ευτράπελα που συχνά τα συνοδεύουν ήταν απολύτως επιτυχής. Σε μέγεθος μυθιστορήματος πια, με τον «Μύθο του Ηρακλή Σπίλου» υπερβαίνει και πάλι επιτυχώς τους κινδύνους του εγχειρήματος, οι οποίοι καταρχάς σχετίζονται με το εύρος του και την εφ’ όλης της ύλης διεκτραγώδηση της ελληνικής πραγματικότητας που επιβάλει. Ακόμη δυσκολότερο εγχείρημα: Να καταφέρνει να βγάζει γέλιο, αλλά και λογοτεχνικό αποτέλεσμα, παρωδώντας μια πραγματικότητα που έχει προ πολλού μεταλλαχθεί η ίδια σε παρωδία.

Απόσπασμα

«[...] Βραβεία για τη σύνθεση / και για την ερμηνεία, / που οι φίρμες τα διεκδικούν / με πάθος κι αγωνία.
Μια μέρα πριν τη βράβευση / (στην πρωινή εκπομπή του), / ο Σπίλος έκανε γνωστή / μια γκέλα του Κλαρίτου.
Του διάσημου συνθέτη μας / με τ’ άπειρα σουξέ του / που τόσο απογείωσαν / το φοβερό τουπέ του.
Ο Ηρακλής βεβαίωσε / πως το προς κρίσιν άσμα / είναι αποτέλεσμα κλοπής, / μαύρης απάτης πλάσμα.
Συγκρίνοντας τις μουσικές / Κλαρίτου και Σπινέλι, / ο Σπίλος τον δημιουργό / έπνιξε σαν κουνέλι.
Ως χθες τον είχαν φαβορί / και τώρα στην ξεφτίλα. / Αταίριαστες οι λαμογιές / με τα χρυσά τα μήλα.» (από το κεφάλαιο «Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων»)

Οι Γερμανοί ξανάρχονται

■ Η 6η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ξεκινά επίσημα την Πέμπτη, ωστόσο τη Δευτέρα, στο Γαλλικό Ινστιτούτο γίνεται μια πρώτη, εναρκτήρια εκδήλωση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και οι εκδόσεις «Αιώρα» προσκαλούν στην ομιλία του ιστορικού Howard Zinn με θέμα «Η δράση των πολιτών ως προϋπόθεση της Δημοκρατίας». Τον συγγραφέα θα παρουσιάσουν ο Παύλος Τσίμας και ο Κωστής Παπαϊωάννου, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
■ Τιμώμενη χώρα φέτος είναι η Γερμανία, από τις πλέον ώριμες αγορές βιβλίου, με μεγάλο και σχετικά απαιτητικό κοινό. Μερικά στατιστικά από τη γερμανική αγορά προκαλούν μελαγχολία για τα δικά μας δεδομένα, αλλά και δείχνουν πόσο δρόμο έχουμε ακόμη να διανύσουμε (αν φυσικά το αποφασίσουμε).


■ Καταρχάς, το κοινό του βιβλίου είναι τεράστιο, πάνω από τους 35 εκ. πολίτες αγοράζουν ένα ή περισσότερα βιβλία το χρόνο. Η ανά αναγνώστη δαπάνη για την αγορά βιβλίων είναι κατά μέσον όρο 108,50 ευρώ ετησίως.
■ Το διάβασμα είναι 7η στη σειρά αγαπημένη συνήθεια των Γερμανών, μετά την μουσική, την τηλεόραση, τις εφημερίδες, το καλό φαγητό, τις παρέες και τις βόλτες με το αυτοκίνητο. Ωστόσο, μόνον το 16,2% δεν διαβάζει καθόλου, ενώ οι «εντατικοί» αναγνώστες διαβάζουν 18 βιβλία το χρόνο. Το 54% δηλώνει ότι διαβάζει αρκετά έως πάρα πολύ, με τις γυναίκες να κυριαρχούν δηλώνοντας ότι το 45% διαβάζει ή συμβουλεύεται σχεδόν καθημερινά ένα βιβλίο.
■ Τέλος, στη Γερμανία υπάρχουν –άκουσον άκουσον– βιβλιοθήκες. Συνολικά, 11.000 σε όλη την επικράτεια. Διαθέτουν 357 εκατομμύρια τίτλους, έχουν 670.000 επισκέπτες ημερησίως και δανείζουν 456 εκατ. τίτλους ετησίως σε 11 εκατομμύρια αναγνώστες. Κάντε τις συγκρίσεις σας.
■ Οι Εκδόσεις Καστανιώτη ανακοίνωσαν τη Δευτέρα που μας πέρασε την αποκλειστική για τα βιβλιοπωλεία διάθεση της συσκευής ανάγνωσης ψηφιακών βιβλίων ΒeBook σε συνδυασμό με τη δωρεάν διάθεση οχτώ ψηφιακών βιβλίων (ebook) γνωστών Ελλήνων συγγραφέων.
■ H συσκευή BeBook χρησιμοποιεί οθόνη τεχνολογίας e-Ink, η οποία δίνει την αίσθηση του τυπωμένου χαρτιού. Οι συγγραφείς που διαθέτουν από ένα βιβλίο τους, δωρεάν σε αυτή την πρώτη φάση, είναι οι Ντόρα Γιαννακοπούλου, Στέφανος Δανδόλος, Λένα Διβάνη, Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Βασίλης Παπαθεοδώρου, Αλέξης Σταμάτης, Ευγενία Φακίνου και Λένος Χρηστίδης.
■ Το βιβλίο του καθηγητή Αντώνη Μακρυδημήτρη «Απρόρρητα» (εκδόσεις «Το πέρασμα») παρουσιάστηκε την Τετάρτη στη Στοά του Βιβλίου. Για τον συγγραφέα και το βιβλίο του μίλησαν οι Ντόρα Μπακογιάννη, Κώστας Σκανδαλίδης και Φώτης Κουβέλης, ενώ τη συζήτηση συντόνιζε ο δημοσιογράφος Αντώνης Παπαγιαννίδης.
■ Οι εκδόσεις «Το πέρασμα» είναι μια σχετικά νέα εκδοτική πρωτοβουλία, που έχει ως σκοπό να παρακολουθεί σημαντικά ζητήματα της μεταβατικής εποχής μας, εστιάζοντας συχνά στα πιο αμφιλεγόμενα από αυτά. Παράδειγμα: το βιβλίο για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, που φιλοξενούσε επιχειρήματα τόσο υπέρ όσο και κατά.
■ Τα ΑΣΚΙ (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) είναι μια μη κερδοσκοπική αστική εταιρεία που λειτουργεί από το 1992 με σκοπό τη δημιουργία ενός επιστημονικού και αρχειακού χώρου, επικεντρωμένου στην ιστορία των κοινωνικών κινημάτων του 20ου αιώνα. Πρόσφατα βιβλία τους, «Η νεολαία Λαμπράκη τη δεκαετία του 1960», της Ιωάννας Παπαθανασίου, με τη συνεργασία της Πολίνας Ιορδανίδου, Άντας Κάπολα, Τάσου Σακελλαρόπουλου και Αγγελικής Χριστοδούλου.
■ Επίσης: «Επί ξυρού ακμής – ένας "κομμένος" αντάρτης του ΔΣΕ στα βουνά της Ρούμελης», του Βασίλη Αποστολόπουλου, συνέκδοση με το «Βιβλιόραμα».
■ Εκδήλωση για το βιβλίο του Τάκη Θεοδωρόπουλου «Η μελαγχολία της Δευτέρας» (Ωκεανίδα). Θα μιλήσουν οι Πέτρος Μάρκαρης, Αλέξανδρος Βέλιος και Πάσχος Μανδραβέλης. Αύριο, Δευτέρα, στις 19.00, στο Public στην Πλατεία Συντάγματος.
■ Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus, πραγματοποιείται εκδήλωση με τη συμμετοχή τριών γνωστών κι αγαπητών ξένων συγγραφέων: Του Ιταλού Νικολό Αμανίτι, του Γερμανού Ντάνιελ Κέλμαν και του Περουβιανού Σαντιάγο Ρονκαλιόλο. Θέμα τους, «Το σύγχρονο πρόσωπο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας», ενώ την παρουσίαση των συγγραφέων στο κοινό και τον συντονισμό της συζήτησης έχει αναλάβει ο δημοσιογράφος και μεταφραστής Ανταίος Χρυσοστομίδης. Μεθαύριο, Τρίτη, στις 19.00, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Με λυμένα κορδόνια

■ Τέλειωσε λίγες μέρες πριν η έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο, που ήταν αφιερωμένη στο περιβάλλον και γενικότερα σε οικολογικά θέματα. Σχεδόν ταυτόχρονα, εγκαινιάστηκε η 32η Γιορτή Βιβλίου που διοργανώνει ο Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών. Η γιορτή κρατάει μέχρι τις 24 του μήνα και για πρώτη φορά θα λάβει χώρα στον πεζόδρομο της Ερμού, στο κομμάτι ανάμεσα στο σταθμό Θησείου μέχρι το Γκάζι.
■ Ευκαιρία για βόλτες και χάζεμα χιλιάδων νέων λαχταριστών τίτλων. Κι ας μην διστάζουμε να βάλουμε το χέρι στην τσέπη. Ένα σωρό βιβλία κοστίζουν όσο ένα ποτό στα περισσότερα μπαράκια της πόλης, και δεν προκαλεί και hangover.
■ Λίγες μέρες μετά το τέλος της Γιορτής Βιβλίου στην Αθήνα, ξεκινάει στη Θεσσαλονίκη η 6η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου που διοργανώνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Φιλοξενούμενη χώρα φέτος θα είναι η Γερμανία, ενώ η θεματική έκθεση θα έχει θέμα «Βιβλίο και Ιστορία». Θα επανέλθουμε με λεπτομέρειες.
■ Σημαντικό άνοιγμα στις εκδόσεις κάνουν το τελευταίο διάστημα Ιδρύματα ή Μουσεία, συνήθως με βιβλία εξειδικευμένα ή δαπανηρά για τον μέσο εκδότη. Το Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, το Μουσείο Μπενάκη, αλλά και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών είναι ορισμένα από αυτά. Από το τελευταίο, κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες, στη σειρά νεοελληνική ιστορία, το ογκώδες βιβλίο του ιστορικού Βασίλη Κρεμμυδά «Διπλό ταξίδι – Ψηλαφίσεις ενός ιστορικού», συλλογή κειμένων σε τόνο πιο προσωπικό απ’ ό,τι συνηθίζεται σε αυστηρά επιστημονικά έργα.
■ Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου, βραβευμένη πέρυσι με το βραβείο του περιοδικού «Δε(κατα)» για το τρίτο μυθιστόρημά της, το εντυπωσιακό «Τι είδε η γυναίκα του Λωτ;», επιστρέφει φέτος με ένα διαφορετικό ταξίδι. «Το ταξίδι των τρολ» (Καστανιώτης, επίσης), σε εικονογράφηση Σοφίας Τουλιάτου, απευθύνεται σε μικρότερους αναγνώστες χωρίς να τους αντιμετωπίζει ως χαζούς.
■ Η αφιέρωση στην πρώτη σελίδα τα λέει όλα: «Στο μικρό τρολ Λυδία, που θα της μάθω να δένει τα κορδόνια της, άμα μου μάθει να λύνω τα δικά μου».
■ Άλλα βιβλία από τον Καστανιώτη: Η τέταρτη και συμπληρωμένη έκδοση της «Ανθολογίας Γαλλικής Ποίησης – Από τον Μποντλέρ ως τις μέρες μας» του Χριστόφορου Λιοντάκη, έργο αναφοράς.
■ Επίσης: Το καινούργιο βιβλίο της βρετανής συγγραφέως Σάρα Γουότερς «Χείλη σαν βελούδο» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ), αλλά κι ένα ακόμη μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσσινγκ, «Το πιο γλυκό όνειρο» (μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο).
■ Ακόμα, μια ενδιαφέρουσα προσωπογραφία του Σύλβιο Μπερλουσκόνι από τον Δημήτρη Α. Δεληολάνη, ανταποκριτή της ΕΡΤ και του «Έθνους» στην Ιταλία, «η μυστηριώδης μεταπήδηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι από τις εργολαβίες στα κανάλια και από εκεί στην πρωθυπουργία της Ιταλίας.» Οι λιγοστοί στη χώρα μας φαν του Καβαλιέρε, και κυρίως οι πολυπληθέστεροι επικριτές του, θα βρουν αρκετά επιχειρήματα.
■ Τέλος, οι εκδόσεις Καστανιώτη προσκαλούν σε συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος ψηφιακών εκδόσεων 2009-2010. Αύριο, στις 12.30, στο Mουσείο Mπενάκη. Μυρίζει νέα εποχή…
■ Ξεκίνησε να παίζεται στο Από Μηχανής Θέατρο ο μονόλογος του Μισέλ Φάις «Το κίτρινο σκυλί» (Πατάκης), εμπνευσμένος από την απόπειρα δολοφονίας της Κωνσταντίνας Κούνεβα τον περασμένο Δεκέμβρη. «Κείμενο επείγουσας γλωσσικής πραγματικότητας», το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας.
■ «Μπορείς να φας λεμόνι και να μην ξινίσεις τα μούτρα σου;» είναι ο τίτλος του σύντομου μυθιστορήματος του ισπανικής καταγωγής Sergi Pamies. «Το λεμονοβιβλίο του Πάμιες το έχω ρουφήξει ολόκληρο, το έχω διαβάσει και ξαναδιαβάσει, το έχω διαβάσει ανάποδα, ακόμα και ανάσκελα», σχολίασε ο «πολύς» Ενρίκε Βίλα-Μάτας.
■ Τα τελευταία χρόνια, μπαμπάδες και μαμάδες, όχι όποιοι κι όποιοι βέβαια, έχουν αναλάβει δράση, αποφασισμένοι να μεταφέρουν στην επόμενη γενιά τις γνώσεις τους, με παιδευτική κι ελαφρώς εκλαϊκευτική διάθεση. «Μιλώντας στο γιο μου για την ηθική και την ελευθερία», λέγεται το πόνημα του Ισπανού καθηγητή φιλοσοφίας Φερνάντο Σαβατέρ (Πατάκης).

«Πού πάμε μπαμπά;»

■ Βιβλίο για τη θρυλική πρωταγωνίστρια της ελληνικής οπερέτας Ζωζώ Νταλμάς ετοιμάζει ο Βασίλης Κολοβός, ηθοποιός-συγγραφέας, φίλος της από το 1976, μαζί με τον Δημήτρη Ιβάνωφ, χορευτή-χορογράφο, φίλος της από το 1955, με τη βοήθεια της νεαρής ηθοποιού και ιστορικού-θεατρολόγου Λίλας Σταμπούλογλου.
■ Το βιβλίο βασίζεται σε πλούσιο αρχειακό υλικό –προγράμματα, εφημερίδες, περιοδικά, προσωπικές αφηγήσεις και δεκάδες φωτογραφίες- που η ίδια κληροδότησε στον Δημήτρη Ιβάνωφ με ιδιόγραφη διαθήκη.
■ Η ζωή της Νταλμάς θυμίζει –συγχωρήστε με για την τετριμμένη έκφραση– πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Από τα highlights της βιογραφίας της, ο θυελλώδης έρωτάς της με τον Κεμάλ Ατατούρκ.


■ Το καινούργιο βιβλίο της σούπερ ευπώλητης Λένας Μαντά αναμένεται από μέρα σε μέρα. Τίτλος του «Έρωτας σαν βροχή». Από τον Ψυχογιό, εννοείται.
■ Παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του Χρήστου Χρυσόπουλου «Η Λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον». Θα μιλήσουν η Τίνα Μανδηλαρά, ο Θοδωρής Χιώτης και ο συγγραφέας. Στο 104 Κέντρο Λόγου και Τέχνης των εκδόσεων Καστανιώτη. Την Τρίτη, 12 Μαΐου, στις 19.30, Θεμιστοκλέους 104.
■ Για την μεγάλη επιτυχία του Γιώργου Ζαρκαδάκη στην Ισπανία, τα είπαμε τις προάλλες. Κάναμε όμως ένα λαθάκι: Το βιβλίο του που μεταφράστηκε στην Ισπανία δεν είναι το μυθιστόρημά του «Το πέρασμα», αλλά το τελευταίο του βιβλίο, γραμμένο απευθείας στα αγγλικά, με τον τίτλο «The Island Survival Guide». Μεταφυσικό θρίλερ, όπως περιγράφεται σε κάποιες ιστοσελίδες.
■ Επιστροφή στην πραγματικότητα: Η καινούργια ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Διακοπές στην πραγματικότητα» (Πατάκης) εξαντλήθηκε μέσα σε τρεις εβδομάδες από τη μέρα της κυκλοφορίας της –γεγονός αξιοσημείωτο για ποίηση– και επανακυκλοφόρησε.
■ Δεν σταματούν όμως στα ελληνικά σύνορα τα ευχάριστα για τον Βλαβιανό: Στο τελευταίο τεύχος του Times Literary Supplement, του πιο έγκριτου αγγλοσαξονικού λογοτεχνικού ενθέτου, δημοσιεύεται ποίημά του από την εν λόγω συλλογή, σε μετάφραση της Μίνας Καραβαντά.
■ Βραβεία «Διαβάζω» είχαμε τη Δευτέρα, με μεγάλη νικήτρια τη Μαρίνα Καραγάτση για το μυθιστόρημά της «Το ευχαριστημένο, ή οι δικοί μου άνθρωποι» (Άγρα). Κερδισμένοι εκδοτικοί οίκοι: «Πόλις», με δύο βραβεία (Πρωτοεμφανιζόμενου και Δοκιμίου) και «Ελληνικά Γράμματα» (Παιδικό και Εφηβικό).
■ Ιδιαίτερες εκπλήξεις δεν υπήρξαν, ωστόσο όταν συμβαίνει αυτό κάποιοι εκπλήσσονται ακόμη περισσότερο.
■ Το πλέον συνηθισμένο σχόλιο που άκουγα: «Μα, τώρα, είναι μυθιστόρημα αυτό που ψηφίσατε; Τη ζωή της γράφει». Ένας από αυτούς πήρε πληρωμένη απάντηση από υποψήφιο για βράβευση ποιητή: «Όλοι τη ζωή μας γράφουμε». Ο διάλογος είχε συνήθως κι ενδιαφέρουσα συνέχεια. Ρωτούσα, τους απορούντες: «Το έχεις διαβάσει;».
■ Το μαντέψατε: Ούτε ένας δεν μου απάντησε «ναι».
■ Δυναμικά μπήκε το «Μεταίχμιο» στην ανοιξιάτικη σεζόν. Στην ελληνική πεζογραφία, με τέσσερις προσεγμένες επιλογές: Η συλλογή διηγημάτων «Τελετές ενηλικίωσης» του Κώστα Ακρίβου, με τον κεντρικό ήρωα να επανέρχεται από διήγημα σε διήγημα παίρνοντας μαθήματα ζωής· «Η μνήμη της πολαρόιντ», το νέο αστυνομικό μυθιστόρημα της Μαρλένας Πολιτοπούλου· «Ο μύθος του Ηρακλή Σπήλου», σατυρικό και εικονοκλαστικό μυθιστόρημα του Νίκου Κουνενή· τέλος, το καινούργιο βιβλίο του σημαντικού πεζογράφου Βασίλη Γκουρογιάννη –κι ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς, υποψιαζόμαστε– «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή», μια αναμόχλευση των τραυμάτων του πολέμου στην Κύπρο, από τη μεριά των Ελλήνων βετεράνων.
■ Στην ξένη λογοτεχνία τα πράγματα είναι ακόμη καλύτερα. Ξεχωρίζουμε έναν τίτλο που πιστεύουμε θα κάνει αίσθηση: «Σκοτεινός τόπος» της Τζίλιαν Φλιν, δεύτερο βιβλίο της συγγραφέως του «Αιχμηρά αντικείμενα», ένα από τα πιο καλύτερα (και πιο καλοπουλημένα ψυχολογικά θρίλερ) της προηγουμένης σεζόν.
■ Ένας πατέρας, λίγο πριν το τέλος της ζωής του, αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο για τους γιους του, με βαριά αναπηρία και οι δύο. «Για να τους θυμόμαστε. Για να μην μείνουν μονάχα δύο φωτογραφίες στις αναπηρικές τους ταυτότητες», λέει.
■ «Πού πάμε μπαμπά;» είναι ο τίτλος του, Ζαν-Λουί Φουρνιέ ο συγγραφέας. Μόλις κυκλοφόρησε από το «Μελάνι», κι έχει τιμηθεί στη Γαλλία με το βραβείο «Femina» για το 2008.

Δημήτρης Νόλλας, "Ναυαγίων πλάσματα"

Βγαλμένη από τα δελτία ειδήσεων των τελευταίων χρόνων μοιάζει η αρχική ιδέα της σύντομης αυτής νουβέλας του Δημήτρη Νόλλα, αφού η ιστορία ξεκινάει με το ναυάγιο ενός σαπιοκάραβου γεμάτου λαθρομετανάστες κοντά στις ακτές αιγαιοπελαγίτικου νησιού. Όπως συμβαίνει συχνά και στην πραγματικότητα, τραγική είναι η κατάληξη για τους δυστυχείς που επέβαιναν στο μότορσιπ, με την εξαίρεση μιας γυναίκας και του μωρού της αδελφής της. Η Ασμάτ, όπως είναι το όνομά της, θα παραμείνει τελικά στο νησί, συνάπτοντας ερωτική σχέση με τον Ρήγα, τον λιμενικό που την έσωσε, ο οποίος ωστόσο είναι αρραβωνιασμένος, για λόγους συμφέροντος ή συμβατικότητας, με μια ντόπια.
Η ιστορία πυροδοτείται όταν γίνεται γνωστός ο μυστηριώδης θάνατος της Ασμάτ, οπότε και αρχίζει ένα γαϊτανάκι υποψιών και ενοχών ανάμεσα στα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ο μπανιστιρτζής υπολιμενάρχης, ο επονομαζόμενος και «Μπάντμαν», όχι και τόσο κακός όμως στο βάθος· ο μηχανικός που τυφλώθηκε από έκρηξη στο λεβητοστάσιο, φιγούρα υποβλητική μα και λιγάκι φοβιστική· η συμβατική αρραβωνιαστικιά, ο παπάς, άλλοι νησιώτες. Ο Νόλλας, βάζει μάλιστα το δυσάρεστο γεγονός να λαμβάνει χώρα τις μέρες της Αποκριάς, η οποία στο συγκεκριμένο νησί έχει αρκετά διονυσιακό χαρακτήρα, στοιχείο που εξάπτει κι άλλο τα πνεύματα, φέρνοντας στην επιφάνεια τις ανεπάρκειες και τις κρυφές επιθυμίες των ανθρώπων του χωριού. Στο τέλος, ο θάνατος της Ασμάτ μένει μετέωρος ανάμεσα στο φόνο και στην αυτοκτονία, αλλά πια δεν έχει σημασία: Η πάλαι ποτέ κοινότητα του νησιού είναι ήδη αποσαρθρωμένη. Ο εχθρός, ο άλλος, είναι εδώ και καιρό μέσα από τα τείχη.
Ο Νόλλας στήνει την ιστορία του με μαεστρία, εμπιστευόμενος την εξιστόρηση σε έναν εξωδιηγητικό αφηγητή, που απλώς άκουσε την ιστορία, εντάσσοντάς την έτσι στο πλαίσιο μιας προφορικής παράδοσης, στην οποία ιστορίες και μύθοι διαπλέκονταν δημιουργικά, καθρεφτίζοντας τους φόβους και τις προσδοκίες της κοινότητας. Να παρατηρήσουμε, τέλος, ότι παρά τον σύγχρονο και ανοιχτό τρόπο με τον οποίο είναι αρθρωμένη η ιστορία του Νόλλα, ο τίτλος “Ναυαγίων πλάσματα” παραπέμπει στο διήγημα του Παπαδιαμάντη “Ναυγαγίων Ναυάγια”. Αλλά και τα ίδια τα πρόσωπα θυμίζουν χαρακτήρες του Σκιαθίτη συγγραφέα, χωρίς βέβαια το σύνολο να χάνει την αυτοτέλειά του.

Απόσπασμα
«Φοβάμαι. Ψιθύριζε η Ασμάτ ξανά και ξανά, τρυφερά, διστακτικά, λέξεις που επαναλαμβάνονταν με την έγνοια καρφωμένη στις άκρες τους. Σαν κάτι κακό να είχε πλησιάσει τόσο πολύ κοντά, όπως όταν σταλαγματιές το φαρμάκι αιωρείται πάνω από τον κοχλία του αυτιού, ανθρώπου παραδομένου στα όνειρα.
Κι ο Ρήγας, ανίκανος, αβοήθητος κι ο ίδιος, ένιωθε το φόβο να τους πλησιάζει και να τους σκεπάζει, τινάζοντάς τους στα βράχια, τα μαύρα και ασάλευτα βράχια, κάτω από το αφρισμένο άγριο νερό που πηγαινοέρχεται ξανά και ξανά, τρώγοντας με αιώνια υπομονή τις σκαλισμένες επιφάνειές τους. Από πολύ παλιά και πάντα το ίδιο.» (σ. 37)

Εκθέσεις και βραβεία

■ Μια πολυτελής και ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση με κείμενα του Ζήσιμου Λορεντζάτου κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Δόμος» σε επιμέλεια Σταύρου Ζουμπουλάκη. Τα «Collectanea» περιλαμβάνουν κείμενα που γράφτηκαν μέσα σε μισό και πλέον αιώνα, από το 1941, ημερομηνία θανάτου του πατέρα του, μέχρι λίγο πριν τον δικό του θάνατο, το 1994.
■ Αποτελείται από 1210 σύντομα κείμενα, που αφορούν ποικίλα θέματα που άπτονται της λογοτεχνίας, της κριτικής, της ποίησης, της μεταφυσικής και της επιστήμης. Επιθυμία του ιδίου ήταν να δημοσιευτούν μετά θάνατο. Ωστόσο, ο ίδιος είχε φροντίσει μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια τα της έκδοσης, με οδηγίες ακόμη και για το χρώμα του εξωφύλλου.
■ Ο ίδιος ο Λορεντζάτος, στο μικρό σημείωμα που απευθύνει στον αναγνώστη, γράφει: «Τα Collectanea τα βλέπω σαν τις χαμάδες της πατρίδας μας, για τις οποίες το Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη γράφει: “Χαμάδα (η). Ελαία ώριμος πεσούσα από του δέντρου και τρωγομένη ανάλατος».
■ Ο Τζέιμς Μπάλαρντ πέθανε, ωστόσο το τελευταίο του βιβλίο του ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά. Πρόκειται για την αυτοβιογραφία του με τον τίτλο «Τα θαύματα της ζωής» κι αναμένεται αρχές Ιούνη από το «Οξύ» Καλό τάιμινγκ.
■ Ωστόσο, σημαντικά βιβλία του Μπάλαρντ κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια από άλλους εκδοτικούς οίκους. Το πλέον πρόσφατο, «Ο άνθρωπος του μιλένιουμ», από τις εκδόσεις «Ποταμός».
■ Ένα νέο κατάστημα franchise ήρθε να προστεθεί στη μεγάλη αλυσίδα των Βιβλιοπωλείων Παπασωτηρίου, κι εγκαινιάστηκε πριν λίγες ημέρες σε κεντρικό σημείο της Καλαμάτας.
■ Μεθαύριο, 5 Μαρτίου, είναι η καταληκτική ημερομηνία για όσους, συγγραφείς, εκδότες, κληρονόμους, ΔΕΝ επιθυμούν να συμπεριληφθούν στον Διακανονισμό ανάμεσα στην Google και φορείς συγγραφέων και εκδοτών, σχετικά με την ψηφιοποίηση και εμπορική εκμετάλλευση βιβλίων.
■ Αν ανήκετε σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες και ΔΕΝ επιθυμείτε να συμμετέχετε στον Διακανονισμό, έχετε μόλις δύο μέρες για να αναλάβετε δράση – προλαβαίνετε, δεν είναι περίπλοκο. Σαφώς πιο περίπλοκο είναι να κατανοήσει κανείς το περιεχόμενο και τις ποικίλες παραμέτρους της εξαιρετικά σημαντικής αυτής συμφωνίας. Μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα του ΟΣΔΕΛ (http://www.osdel.gr/) θα σας λύσει πολλές απορίες.
■ Μόλις δύο τεύχη μετράει το Post Media και υποδέχεται ήδη μια βράβευση. Στα Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ, 2009), στην κατηγορία Σχεδιασμός Περιοδικού, βραβεύτηκε ο Σάκης Στριτσίδης. Ο Στριτσίδης, είναι ο μοναδικός σχεδιαστής που κερδίζει, για δεύτερη φορά, σε μια κατηγορία όλες τις διακρίσεις, τους δύο επαίνους, και το βραβείο.

■ Παρουσίαση του βιβλίου του Βασίλειου Μαρκεζίνη «Σκιές από την Αμερική» (Λιβάνης). Θα μιλήσουν οι Προκόπης Παυλόπουλος, Απόστολος Κακλαμάνης, Φώτης Κουβέλης. Τη Δευτέρα, 4 Μαρτίου, στη Μεγάλη Βρετάνια, στις 12.00.
■ Την ίδια μέρα, Δευτέρα, λαμβάνει χώρα η απονομή των ετήσιων λογοτεχνικών βραβείων του περιοδικού «Διαβάζω». Στις 19.00, στο Μουσείο Μπενάκη, στην Πειραιώς.
■ Ελληνική επιτυχία στο εξωτερικό: «Η Κινέζικη Κουζίνα» του Βαγγέλη Δρίσκα προκρίθηκε στην τελική φάση του διαγωνισμού Gourmand World Cookbook Awards στην κατηγορία «Best Chinese Cookbook in the World». Σημειωτέον, ο διαγωνισμός περιλαμβάνει 55 διαφορετικές κατηγορίες βιβλίων. Βάλτε με το νου σας...
■ Κυκλοφόρησε από τον Πατάκη ένα ακόμη παλιότερο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα, ξανακοιταγμένο από τη συγγραφέα και με νέο εξώφυλλο. Η «Ουράνια Μηχανική» βγήκε για πρώτη φορά πλην από δέκα χρόνια, κι είναι το μοναδικό βιβλίο της με ήρωες εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας. Προς ανακάλυψη.
■ Ξεκίνησε την Πέμπτη η πρώτη ανοιξιάτικη έκθεση βιβλίου, στο Ζάππειο (Ε.Σ.Ε.Β.Ε). Εκατόν πενήντα εκδότες, χιλιάδες τίτλοι, σε νέα, καλοσχεδιασμένα περίπτερα. Έως τις 17 Μαΐου.
■ Στο μεταξύ, στις 14, θα ξεκινήσει η έτερη έκθεση βιβλίου (Σ.Ε.Β.Α), αυτή που μέχρι προσφάτως γινόταν στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Φέτος, για πρώτη φορά, η έκθεση θα φιλοξενηθεί σε αμιγώς εμπορικό δρόμο, στην Ερμού. Θα επανέλθουμε, σχετικά.

Τάκης Θεοδωρόπουλος, "Η μελαγχολία της Δευτέρας"

Συγγραφέας, δοκιμιογράφος και αρθρογράφος, ο Τάκης Θεοδωρόπουλος είναι μια διακριτή φωνή στο θολό νεοελληνικό τοπίο, και μια από τις λιγοστές περιπτώσεις στις οποίες το λογοτεχνικό έργο, η σκέψη, η αρθογραφία και η πολεμική είναι ένα συνεκτικό σύνολο με αρχή μέση και τέλος. Το καινούργιο του βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε έχει τον τίτλο «H μελαγχολία της Δευτέρας – Από την ευφορία του 2004 στην κατάθλιψη του 2008» και συναπαρτίζεται από ήδη δημοσιευμένα κείμενά του σε εφημερίδες στην Ελλάδα («Τα Νέα»), στη Γαλλία («Liberation», «Figaro») και στη Γερμανία («Lettre International»). Πραγματεύεται, μέσα από αναλύσεις γεγονότων και καταστάσεων της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, τα πώς και τα γιατί της γενικευμένης απαισιοδοξίας και κατήφειας των τελευταίων χρόνων. Το ερώτημα που έρχεται στο νου από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια του βιβλίου καθρεφτίζεται και στον υπότιτλό του: Τι μας συνέβη κι από το αισιόδοξο «σαββατοκύριακο» του 2004, και την εικόνα μιας χώρας που επιτέλους μπορούσε να «τα καταφέρει», φτάσαμε στη σημερινή «μελαγχολία της Δευτέρας»;
«Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία πάσχει από γενικευμένη κατάθλιψη διότι είναι μια πολύ κουρασμένη κοινωνία. Το πέρασμα από την δικτατορία στην δημοκρατία, η προσαρμογή στον ευρωπαϊκό τρόπο λειτουργίας- όπως κι αν έγινε- και η μεγάλη επιχείρηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 απαίτησε μια τεράστια προσπάθεια η οποία μας εξάντλησε. Ίσως περιμέναμε και πολλά περισσότερα από όσα εντέλει απολαύσαμε- και δεν είναι λίγα- με αποτέλεσμα να φτάσουμε να αντιμετωπίζουμε με κυνισμό τον ίδιο μας τον εαυτό.» Κι εμείς που πιστεύαμε ότι ως νεοέλληνες μας διακρίνει μάλλον το... φιλότιμο. Όχι, λέει το Θεοδωρόπουλος: «Ο κυνισμός μας έχει περάσει και στην εκπαίδευση όπου η βασική αρχή είναι «να πάρει το παιδί ένα χαρτί και ας μην έχει μάθει τίποτε.» Πιστεύω ότι αυτό είναι ουσιαστικότερο έλλειμμα και από το έλλειμμα του δημόσιου προϋπολογισμού, το οποίο οφείλεται σε μια νοοτροπία υπαρκτού σοσιαλισμού που διακρίνει τον κρατικό μηχανισμό. Το έλλειμμα που δημιουργεί ο κυνισμός στην παιδεία, από την παιδεία μεταφέρεται στην λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και κατά συνέπεια διατρέχει όλο το σώμα της κοινωνίας. Η κατάθλιψή μας οφείλεται στην διαπίστωση ότι έχει χαθεί το αίσθημα της κοινωνικής αλληλεγγύης και χωρίς κοινωνική αλληλεγγύη δεν υπάρχει ούτε κοινωνία ούτε πολιτισμός.»
«Η ομοφωνία είναι η πιο απόλυτη μορφή λογοκρισίας», γράφει κάπου. Σε κάποιο άλλο σημείο διαπιστώνει ότι η ελληνική κοινωνία μοιάζει έτοιμη να επιδοθεί σε έναν πόλεμο «όλων εναντίων όλων». Αντίφαση; «Επί μερικές δεκαετίες η πνευματική μας τάξη ομοφωνούσε κάτω από την ομπρέλα ενός «προοδευτικού λυρισμού» από τον οποίον, όποιος τολμούσε να αποστασιοποιηθεί, αντιμετωπιζόταν ως μαύρο πρόβατο. Επειδή ακριβώς αυτός ο «προοδευτικός λυρισμός» υπήρξε κενό γράμμα και πρόσχημα δεν κατάφερε να δημιουργήσει πραγματικά ερείσματα και τα κοινωνικά αντισώματα που μας είναι απαραίτητα για να αντιμετωπίσουμε τις κρίσεις. Και χωρίς πνευματικά αντισώματα κινδυνεύουμε να ζήσουμε την κατάσταση του “πόλεμος όλων εναντίον όλων”».
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος ήταν ένας εκ των τριών συγγραφέων (σ.σ. οι άλλοι δύο ήταν ο Απόστολος Δοξιάδης και ο Πέτρος Μάρκαρης) που υπέγραψαν τον Δεκέμβρη κείμενο παρέμβασης με αφορμή τη διακοπή μιας πρεμιέρας του Εθνικού Θεάτρου. Πολλοί τότε μίλησαν για μια ελίτ βολεμένων, που πασχίζει να διαφυλάξει τα προνόμιά της. «Θα το υπέγραφα και σήμερα με ακόμη μεγαλύτερη πεποίθηση ότι κάνω καλά, ιδιαίτερα μετά τις επιθέσεις που δεχτήκαμε. Καταρχάς πιστεύω ότι οφείλουμε να προστατεύσουμε την ελευθερία του καλλιτεχνικού γεγονότος. Προχθές μπήκαν αυτά τα παιδιά και διέκοψαν την πρεμιέρα του Εθνικού, αύριο όταν μπουν οι θεούσες και πουν ότι η τάδε σκηνή προσβάλει τα χρηστά ήθη τι θα πούμε; Βρήκα δε εντελώς υποκριτικές τις αντιδράσεις του κοινού που τους χειροκρότησε. Αν έκριναν ότι δεν έπρεπε να γίνει η παράσταση ας μην πήγαιναν στο θέατρο. Έπειτα τι θα πει αυτό το "σκατά στους κουλτουριάρηδες" που έγραψαν σ’ έναν καθρέφτη; Μήπως θα πει σκατά σε όσους μιλούν και δεν τους καταλαβαίνουμε;»
Τα κείμενα, οξυδερκή και κοφτερά, εκφράζουν στη μεγάλη τους πλειονότητα τη δυσαρέσκεια του να υπάρχεις και να δημιουργείς στην Ελλάδα, κάτι σαν τη «Δυστυχία του να είσαι Έλληνας», του Νίκου Δήμου. Εύλογα αναρωτιέται κανείς: Μα τίποτε ωράιο δεν βρίσκει ο Θεοδωρόπουλος σε τούτη τη χώρα; «Νομίζω ότι όποιος διαβάσει αυτά τα κείμενα θα πειστεί ότι πολλά ωραία βρίσκω σ’ αυτόν τον τόπο κι αν κάτι με κάνει να γκρινιάζω είναι επειδή συγκρίνω αυτά τα ωραία με αυτά που βλέπω γύρω μου. Αν «γκρίνια» είναι να κρατάς σε εγρήγορση κάποια απόσταση από τα πράγματα η οποία πολλές φορές σε αναγκάζει να γίνεσαι είρων για να αντιμετωπίσεις την βία τους, τότε ναι, είμαι γκρινιάρης. Δυσκολεύομαι να αντιμετωπίσω με συγκατάβαση το μπάχαλο που ο «προοδευτικός λυρισμός» το αποκαλεί δημοκρατική διαμαρτυρία, όπως οι μοναχοί βάφτιζαν το κρέας ψάρι για να το τρώνε και στις νηστείες.»

Μια διαφορετική διάλεξη

■ Απεβίωσε ανήμερα του Πάσχα ο γνωστός βρετανός συγγραφέας Τζέιμς Μπάλαρντ έπειτα από μακρά ασθένεια. Γνωστότερα έργα του, το «Αυτοκρατορία του Ηλιου», το οποίο έγινε ταινία από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ, καθώς και το τολμηρό «Crash», που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ.
■ Αγαπημένη ατάκα του: «Η μυθοπλασία υπάρχει εκεί έξω… Αυτό που πρέπει πια να κάνει ο συγγραφέας είναι να εφεύρει την πραγματικότητα».
■ Η αγαπητή στο ελληνικό κοινό συγγραφέας του ευπώλητου «Υ.Σ. Σ’ αγαπώ» Cecilia Ahern, θα βρεθεί στην Ελλάδα για λίγες μέρες για την προώθηση του καινούργιου τους βιβλίου «Θα σε βρω ξανά» (Διόπτρα). Την Τετάρτη, 6 Μαΐου, στις 19.00, θα υπογράφει αντίτυπα στο Βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου.
■ Τα βιβλιοπωλεία Ελευθερουδάκη, από την άλλη, είχαν μια διαφορετική ιδέα, την οποία και έβαλαν μπροστά εδώ και λίγες μέρες. Συγκεκριμένα, από την Πέμπτη, στις 23 Απριλίου, την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, στα τρία βιβλιοπωλεία της αλυσίδας –Πανεπιστημίου 17, Κηφισίας 268 και στο Golden Hall– υπάρχουν βιβλία-τετράδια στα οποία έχει ξεκινήσει να γράφεται μια ιστορία. Καλούν λοιπόν τους αναγνώστες-πελάτες τους να την συνεχίσουν... Και στο τέλος, αν η ιστορία είναι καλή, θα γίνει κανονικό βιβλίο.
■ Μεγάλο σουξέ έχει κάνει στην Ισπανία ο Γιώργος Ζαρκαδάκης. Το μυθιστόρημά του «Το πέρασμα» (Καστανιώτης) είναι εδώ και μερικές εβδομάδες στις λίστες με τα ευπώλητα.
■ Να που, ένα εδώ, ένα εκεί, τα ελληνικά βιβλία βρίσκουν το δρόμο τους προς τα έξω. Δεδομένου του ελάχιστου έως ανύπαρκτου ενδιαφέροντος των ξένων για την ελληνική λογοτεχνία, ειδικά όταν δεν είναι φολκλόρ, αυτό κάτι σημαίνει για το επίπεδο της παραγωγής μας – κι ας γκρινιάζουμε μεταξύ μας.
■ Κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη η βιογραφία του Ράντυ Πάους, με τίτλο «Η τελευταία διάλεξη». Είναι νούμερο ένα στη λίστα με τα μπεστ σέλλερ των New York Times, βρίσκεται στις αντίστοιχες λίστες του Publishers Weekly για πολλούς μήνες και μεταφράζεται σε περισσότερες από 35 γλώσσες. Για να δούμε τι ψάρια θα πιάσει στην ιδιότυπη ελληνική αγορά.
■ Το βιβλίο προέκυψε πάντως από μια αληθινή διάλεξη, που ήταν και η τελευταία του καθηγητή πληροφορικής Πάους, στο Carnegie Mellon University, τον Σεπτέμβριο του 2007, κι ενώ γνώριζε ότι πάσχει από ανίατη μορφή καρκίνου.
■ Ο τίτλος της ήταν «Κάνοντας πραγματικότητα τα όνειρα της παιδικής ηλικίας», κι αποτελεί μια συμπύκνωση γνώσης και εμπειρίας, δοσμένα με λόγο προφορικό και ζωντανό, γεμάτη από αισιοδοξία και διάθεση για ζωή. Ενάμιση χρόνο μετά, τον Ιούλιο του 2008, ο Πάους πράγματι άφησε την τελευταία του πνοή.
■ Δεν πρόλαβε καλά καλά να συγκροτηθεί το νέο συμβούλιο της Εταιρείας Συγγραφέων κι ήρθε η πρώτη παραίτηση. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, ο οποίος σημειωτέον είχε εκλεγεί οριακά στην έβδομη θέση, στερώντας την από τον αμέσως επόμενο σε ψήφους Βασίλη Βασιλικό, υπέβαλε την Τετάρτη που μας πέρασε την παραίτησή του «για προσωπικούς λόγους». Ζητάει συγγνώμη για την αναστάτωση που προκαλεί, κι είναι σίγουρος ότι το κενό που αφήνει θα αναπληρωθεί επάξια.
■ Επειδή είναι μάλλον απίθανο να δεχθεί ο Βασιλικός να είναι απλό μέλος σε ένα συμβούλιο στο οποίο έχει στο πρόσφατο παρελθόν προεδρεύσει δις, τη θέση θα πάρει κατά πάσα πιθανότητα η μεταφράστρια Κλαίτη Σωτηριάδου.
■ Τώρα, θα πείτε, τι σας ενδιαφέρουν εσάς όλα αυτά; Ο συνδικαλισμός των συγγραφέων και οι μεταξύ τους ίντριγγες; Μα για... εκπαιδευτικούς λόγους. Καλό είναι να γνωρίζετε ότι και οι συγγραφείς, καίτοι κατά τεκμήριο «πνευματικοί άνθρωποι» –οι οποίοι, σημειωτέον, σε πρόσφατη δημοσκόπηση συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστά εμπιστοσύνης των πολιτών– έχουμε τις αδυναμίες μας. Ενίοτε, και τις μικρότητές μας.

50 χρόνια χωρίς τον Τριανταφυλλίδη

■ Πενήντα χρόνια κλείνουν φέτος από το θάνατο του σημαντικότερου ίσως Έλληνα γλωσσολόγου και λεξικογράφου Μανόλη Τριανταφυλλίδη (1883 – 1959). Σημαντικότερη κληρονομιά του, εκτός από το ανεκτίμητο έργο του, στα θεμέλια του οποίου βασίζεται ακόμη και σήμερα η γραμματική και η διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας, το ομώνυμο Ίδρυμα.
■ Το Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη έχει την έδρα του στη Θεσσαλονίκη, στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, και λειτουργεί με ίδια κεφάλαια, που αντλούνται στο μεγαλύτερο μέρος του από την εκμετάλλευση των ακινήτων που του κληροδότησε ο Τριανταφυλλίδης. Το κράτος, μέσω του Υπουργείου Παιδείας, συμβάλει στο έργο του Ινστιτούτου, συνήθως με την μετάταξη κάποιων υπαλλήλων.
■ Η προσφορά του Ιδρύματος, τα πενήντα αυτά χρόνια είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Η πιο πρόσφατη, το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, βασικό λεξικό αναφοράς για διορθωτές, επιμελητές, αλλά και οιονδήποτε θέλει να έχει σπίτι του ένα έγκυρο και χρηστικό εγχειρίδιο. Τούτο λεχθέντος, οι άνθρωποι που αγαπούν τη γλώσσα δεν αρκούνται σε ένα και μόνο λεξικό.
■ Ωστόσο, το λεξικό είναι μονάχα μία από τις πολύτιμες εκδόσεις του: Το Ίδρυμα έχει να παρουσιάσει πλούσιο εκδοτικό και ερευνητικό έργο, κυρίως στους τομείς της μελέτης της ελληνικής γλώσσας και της διδασκαλίας της, της γλωσσολογίας και της νεοελληνικής φιλολογίας, καθώς και στη μελέτη της Αρχαίας Γραμματείας.
■ Σημαντικό είναι ωστόσο το έργο του Ιδρύματος, σε αγαστή συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, σε ό,τι αφορά τη χρήση των τεχνολογιών στη λεξικογραφία και στη μελέτη της γλώσσας. Καταρχάς, το ίδιο το Λεξικό φιλοξενείται από το ΚΕΓ ψηφιοποιημένο, οπότε οι χρήστες του διαδικτύου έχουν στη διάθεσή τους, με ένα μόνο κλικ, όπως λέμε, ολόκληρο το λεξικό, και μάλιστα με την χρηστικότητα και την ευκολία που προσφέρει το μέσο.
■ Εν προόδω βρίσκεται ωστόσο ένα ακόμη ιδιαίτερα κρίσιμο έργο, ο «αυτόματος διορθωτής» ελληνικής γλώσσας που θα συνεργάζεται με τα γνωστά προγράμματα χειρισμού κειμένων (word, κ.λπ), δίνοντας επιτέλους στους Έλληνες χρήστες υπολογιστή ένα αξιόπιστο εργαλείο διόρθωσης και αναφοράς.
■ Ο χώρος δεν φτάνει για να καλυφτούν έστω και ακροθιγώς οι εκδοτικές και λεξικογραφικές δραστηριότητες του Ιδρύματος, ο πλούτος και το εύρος των οποίων συχνά δεν φτάνουν στο ευρύ κοινό. Ο Γιώργος Παπαναστασίου, διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών κι επίκουρος καθηγητής Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, φαίνεται να έχει πλήρη συνείδηση των διακυβευμάτων της σύγχρονης εποχής, κι έχουμε την εντύπωση ότι οι δράσεις του Ινστιτούτου θα μας απασχολούν όλο και συχνότερα στο μέλλον. Αρχής γενομένης από τις επετειακές εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν τον Οκτώβρη στη Θεσσαλονίκη.
■ Ας κλείσουμε αυτή τη σύντομη αναφορά στο έργο του Τριανταφυλλίδη με τα λόγια του πεζογράφου Ηλία Βενέζη: «[…] Η οφειλή της γενεάς της δικής μου στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη είναι ανυπολόγιστη. Σε μια περίοδο αναρχίας του δημοτικισμού, όταν ανυπόμονοι να δώσουμε ένα έργο στη λογοτεχνία μας, αναζητούσαμε τον κανόνα, την πειθαρχία μιας γραμματικής που δεν υπήρχε, ο Μανόλης Τρανταφυλλίδης μάς παραστάθηκε, μας έδωσε τη γραμματική που ζητούσαμε, βοήθησε να φύγουμε απ’ το μάταιο αγώνα των λέξεων και να πάμε στο ουσιώδες της λογοτεχνίας: στην αναζήτηση του ύφους.» (Νέα Εστία, 1959)

Κωνσταντίνος Τζούμας, "Complete unknown"

Σχεδόν χίλιες πεντακόσιες σελίδες μετρά συνολικά το αυτοβιογραφικό έργο που συνέγραψε ο Κωνσταντίνος Τζούμας και το οποίο έχει αρχίσει να κυκλοφορεί, με τη μορφή τριλογίας, από πέρυσι. Το πρώτο μέρος, που έδωσε και τον τίτλο της τριλογίας, ήταν το «Ως εκ θαύματος», κι υπήρξε ένα από τα πιο καλοπουλημένα βιβλία της προηγούμενης χρονιάς. Σε λίγες μέρες αναμένεται να κυκλοφορήσει το δεύτερο μέρος της τριλογίας, «Complete unknown», τίτλος-αναφορά στο γνωστό τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν «Like a rolling stone». Η αφήγηση διαδραματίζεται ολόκληρη στην Αμερική, περιλαμβάνοντας ολόκληρη την «αμερικανική περίοδο» του Τζούμα, που ξεκίνησε με μια περιοδεία με την γνωστή χορογράφο Ζουζού Νικολούδη. Προδημοσιεύουμε ένα μικρό απόσπασμα:

Απόσπασμα
«Το αεροδρόμιο του Καράκας φαίνεται να απέχει αρκετά από την πόλη, όχι εξαιτίας κυκλοφοριακής συμφόρησης, αλλά επειδή ο οδηγός του πούλμαν μάς πάει σιγά, μιλώντας πού και πού στο μικρόφωνο σαν ξεναγός. Σε μια στροφή του έρημου χωματόδρομου, ανάμεσα σ’ ένα εργοτάξιο με εκσκαφείς, διαπλατύνσεις και παρακάμψεις, χυμένη στην πλαγιά ενός βρόμικου ρέματος μια παραγκούπολη λικνίζεται πολύχρωμη –φτιαγμένη από κουτιά ρέγκας, καφάσια και καντρόξυλα, απλωμένες μπουγάδες, ξυπόλυτα μικρά που πλατσουρίζουν σε λασπόνερα, δάσος από κεραίες τηλεοράσεων πάνω σε τσίγκινες στέγες–, περικυκλωμένη από μια αλάνα τίγκα σε αμερικάνικα αμάξια του πενήντα.
«Έχουν ιστορία αυτοί εδώ», γελάει ο οδηγός παίρνοντας το μικρόφωνο, σε κατανοητά λάτιν εγγλέζικα. «...Τώρα που θα μπούμε στην πόλη, θα δείτε κάτι τετραώροφες πολυκατοικίες με κόκκινα τούβλα και γκαζόν μπροστά, πολύ ωραίες, τις έφτιαξε η κυβέρνηση γι’ αυτούς της παραγκούπολης, επειδή από δω θα περάσει ο καινούργιος αυτοκινητόδρομος. Πήγανε λοιπόν κάνα δυο μήνες με τα ζώα τους, δεν τους άρεσε μέσα στην πόλη και ξαναγύρισαν πάνω στο ρέμα και τώρα έχουν σταματήσει τα έργα στο δρόμο γιατί δε φεύγουν», κλείνει γελώντας.
«Εμ, βέβαια», πετάει η Τρου, «ελευθερία και ξερό ψωμί».
«Αλλά και τηλεόραση και αμερικάνικα αμάξια», σχολιάζω.
«Αυτό πάλι τι σου λέει», κάνει γελώντας.
Κορναρίσματα και πλούσιες αλέες φαρδιών πεζοδρομίων, μπαρόκ ογκώδεις προσόψεις, υπαίθριοι μικροπωλητές και το βουνό με το τελεφερίκ πάνω απ’ την πόλη μάς μπάζουν στο Καράκας. Μπροστά μας χάνεται στον ορίζοντα η ατέλειωτη λεωφόρος Σαβάνα Γκράντε.

Το ξενοδοχείο, ευτυχώς, είναι κοντά στο δημοτικό τους θέατρο, όπου θα παίξουμε. «Ντάουν τάουν», μας τονίζει ο ρεσεψιονίστ, κι επίσης να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι στους δρόμους εκεί γύρω γίνονται συμπλοκές και πέφτουν πυροβολισμοί ανάμεσα σε αστυνομικούς και αντάρτες, ακόμη και μέρα μεσημέρι.
«Τι αντάρτες;»
«Φοιτητές... έχουν εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο, είναι κλειστό μήνες τώρα γιατί δε συμφωνούν με το σύστημα παιδείας και τέτοιες παλάβρες, κι έχουν πάρει τα βουνά... Κατεβαίνουν απροειδοποίητα και χτυπάνε όπου βρούνε... είναι επικίνδυνο, να προσέχετε...»
«Άλλο κι αυτό», ξεφυσάει ο Γιάννης.
«Εγώ είμαι με τους φοιτητές», φουντώνει ο Άγγελος, «και ο ρεσεψιονίστ είναι φασίστας... Και μου φαίνεται τζιναβωτή, θα το εξακριβώσω σύντομα».
Το αφράτο παρουσιαστικό του σκληραίνει σε ναζιστική απειλή.
«Βρε, τι λες κι εσύ», τον αποπαίρνει η Τρου, «τη δουλειά του κάνει ο άνθρωπος, απ’ τον τουρισμό ζει, τι φασίστας και πράσινα άλογα».
«Ναι, μωρέ, τη δουλειά του κάνει ο άνθρωπος», συμφωνεί ο Τάκης, «αλλά μπορεί να είναι και φασίστας», ολοκληρώνει με την ήσυχη εγρήγορσή του.
Γελάμε και φεύγουμε, όλοι μαζί καλού κακού, για την πρόβα στο θέατρο.

Είχαμε μόλις τελειώσει την απογευματινή πρόβα και κάτι λέγαμε με τη Ζουζού πάνω στη σκηνή για τους φωτισμούς, όταν την πήρε το μάτι μου στις κουΐντες. Λατινοαμερικάνα, γυναίκα με σφιχτό καμπυλωτό στητό κορμί, που τσίτωνε το κόκκινο ζέρσεϋ φόρεμά της. Πηγαίνοντας προς τα παρασκήνια, καρφωμένος στα πρασινομελιά μάτια της που χρυσίζουν, μίλησε πρώτη σε στρωτά αμερικάνικα.
«Με λένε Γκουντέλια, είδα την πρόβα σας, μ’ άρεσε και το μοντέρνο κομμάτι του φινάλε με την ηλεκτρονική μουσική... και τα πουλιά του Χαντζιντάκις και Ορέστεια που έκανε το Αιγκίστους».
«Αίγισθος, ναι, εγώ είμαι».
Φοράω ακόμη το ημίγυμνο κουστούμι από τη Γένεση του Αδάμη και πάμε προς το καμαρίνι μου.
«Μ’ άρεσε πολύ και όλο το γκρουπ, κι εγώ χορεύτρια είμαι. Έχουμε κι εμείς ένα γκρουπ που δουλεύουμε με παραδοσιακά και μοντέρνα κομμάτια με σύγχρονη ματιά», χαμογελάει. «Ξέρεις καθόλου το Καράκας;»
«Καθόλου, πρώτη φορά έρχομαι».
«Θέλεις να σ’ το δείξω;» με κοιτάζει στα μάτια.
«Με μεγάλη μου χαρά, μισό λεπτό ν’ αλλάξω, να κάνω ένα ντους».
Μπαίνω στο καμαρίνι ενθουσιασμένος.»

Ιδού η Ρόδος...

■ Βρεθήκαμε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο στη Ρόδο, καλεσμένοι του Δήμου Ροδίων και ειδικότερα του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, ενός θεσμού που μετράει ήδη 13 χρόνια δράσης και προσφοράς.
■ Στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, με θέμα «Τύπος και Βιβλίο», συμμετείχαν δημοσιογράφοι από σχεδόν όλες τις μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες, αλλά και συνάδελφοι από τη Ρόδο και το εξωτερικό. Μεταξύ των θεμάτων που συζητήθηκαν ήταν ο τρόπος παρουσίασης του βιβλίου στον Τύπο, η επιρροή που ασκούν οι εκδότες και η διαφημιστική αγορά, ο κομβικός ρόλος των εφημερίδων στην ενίσχυση της βιβλιοφιλίας και της αναγνωσιμότητας.
■ Το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών είναι –μαζί με τον Σπίτι της Λογοτεχνίας στο χωριό Λεύκες της Πάρου– ο σημαντικότερος σχετικός θεσμός σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης. Το Κέντρο διαθέτει χώρο όπου στεγάζονται οι υπηρεσίες του, καθώς και χώρο με δυνατότητα φιλοξενίας επτά ατόμων, κοντά στο κέντρο της Ρόδου με επιβλητική θέα στη θάλασσα. Δικαίωμα παραμονής έχουν Έλληνες και αλλοδαποί, με τους αλλοδαπούς να αποτελούν μέχρι σήμερα τους συχνότερους επισκέπτες.
■ Παράλληλα, οργανώνει δράσεις, ομιλίες, εκδηλώσεις, εργαστήρια δημιουργικής γραφής, αλλά και εκδίδει περιοδικό και βιβλία. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στον σημερινό πρόεδρο του Κέντρου, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, Αναστάσιο Κοντάκο, ο οποίος φαίνεται να έχει ξεκάθαρο όραμα για την πορεία του θεσμού στο μέλλον, σε συνδυασμό με τη σπάνια για ανθρώπους που αναλαμβάνουν διοίκηση ευρυμάθεια και διάθεση προσφοράς.
■ Ωστόσο, θα ήταν άδικο αν δεν σημειώναμε ότι τίποτε από τα παραπάνω δεν ήταν δυνατό χωρίς τη συγκατάθεση και τη συνδρομή του Δημάρχου Ροδίων Χατζή Χατζηευθυμίου. Στις μέρες μας, χρειάζεται σθένος για να επενδύεις (και οικονομικά) σε δράσεις και θεσμούς με μακροχρόνιο ορίζοντα.
■ Ο Πέτρος Τατσόπουλος έγινε πρόσφατα μπαμπάς για δεύτερη φορά (ο γιος του είναι ήδη σε ηλικία ρίψης μολότοφ). Εμπνευσμένος προφανώς από τα πάθη και τις χαρές της πατρότητας, έγραψε το πρώτο του παιδικό βιβλίο, με τίτλο «Ο Σίσυφος στο μπαλκόνι» (Μεταίχμιο).
■ Ο Σίσυφος είναι γάτος, άτακτος και πονηρός, και φοράει κόκκινο κασκόλ. Επιπλέον, παρότι μεσήλικας όπως κι ο συγγραφέας, διατηρεί χαριτωμένη αφέλεια κι ενστικτώδη καχυποψία προς τους σκύλους. Εκτός από το μπαλκόνι, συχνάζει πλέον και στα βιβλιοπωλεία.
■ Οι εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» και ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του Αμερικάνικου Κολλεγίου Ελλάδος (Pierce College) διοργανώνουν εκδήλωση με θέμα «Η Διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση και ο ρόλος της στη σχέση των νέων με το βιβλίο». Θα μιλήσουν οι Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Γιάννης Παρίσης, Παναγιώτης Βασιλόπουλος και Αιμιλία Καραλή. Τη Δευτέρα, στις 19.00, στο θέατρο του Κολλεγίου Pierce, Γραβιάς 6, Αγία Παρασκευή.
■ Οι Εκδόσεις Παπαζήση παρουσιάζουν το βιβλίο του Niyazi Kizil Yurek «Οι Τουρκοκύπριοι, η Τουρκία και το Κυπριακό». Θα μιλήσουν οι Αλέξης Ηρακλείδης, Σία Αναγνωστοπούλου και Τάκης Χατζηδημητρίου. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Μιχάλης Μορώνης. Την Πέμπτη, στις 12.30, στο Βιβλιοπωλείο Ιανός, Σταδίου 24.
■ Το Ινστιτούτο Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής» και οι εκδόσεις Καστανιώτη παρουσιάζουν το σημαντικό βιβλίο του Φρίντιχ Α. Ζάγεκ «Το σύνταγμα της ελευθερίας». Θα μιλήσουν οι Μαριέττα Γιαννάκου, Γεράσιμος Αρσένης, Δημήτρης Ποταμιάνος, Αριστείδης Χατζής, Γιώργος Άρχοντας. Tον συντονισμό θα κάνει ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος. Αύριο, Δευτέρα, στις 18.00, στην αίθουσα του Παλαιού Xρηματιστηρίου Aθηνών, στη Σοφοκλέους.

Τατιάνα Αβέρωφ, "Θράσος"

Πώς να μιλήσει κανείς για την εφηβεία; Πώς να μιλήσει κανείς για την τρέλα; Η εφηβεία, όπως και η τρέλα, είναι μεταιχμιακές καταστάσεις. Πώς να μιλήσεις γι’ αυτές μέσα από μια γλώσσα κατασταλαγμένη, δεδομένη, τακτο-ποιημένη; Από την άλλη, αν αφήσεις την εφηβεία να μιλήσει για τον εαυτό της, ή την τρέλα αντίστοιχα, κινδυνεύεις να πέσεις στο παραλήρημα, στο κενό, στο άγχος που ενυπάρχει. Αυτό ήταν ίσως το μεγαλύτερο δίλημμα που είχε να αντιμετωπίσει η Τατιάνα Αβέρωφ σε τούτο το τέταρτο πεζογραφικό της έργο, το οποίο συνιστά ταυτόχρονα μια τομή στη μέχρι σήμερα δουλειά της.
Ήρωας του βιβλίου είναι ένας 16χρονος, ο οποίος με το ψευδώνυμο «Θράσος» ξανοίγεται σε διαδικτυακές περιπέτειες, υιοθετώντας την ταυτότητα ενός 26χρονου δικηγόρου, απελευθερωμένου, αυτοδημιούργητου. Απέναντί του, στην άλλη πλευρά του διαδικτυακού χάους, εμφανίζεται κάποια «Μαριάννα», «φοιτήτρια», «όμορφη», αγνώστων λοιπών στοιχείων. Έτσι, ένας παράξενος διαδικτυακός εφηβικός έρωτας ξεκινάει, με όλη την ανασφάλεια, τα σκιρτήματα, τη θολούρα της ηλικίας – συν την αβεβαιότητα για την ταυτότητα του άλλου που δημιουργεί το ίδιο το μέσο.
Γύρω του, μια οικογενειακή γαλήνη που τρίζει, ένας παππούς που δοκιμάζει τις αντοχές του, διδάσκοντάς τον δίχως ο «Θράσος» να το αντιλαμβάνεται, και βεβαίως η ευαίσθητη φιλόλογός του, η κυρία Μαυρίδου, που τον καθοδηγεί με κινήσεις προσεκτικές, του ανοίγει πόρτες, του κάνει ενέσεις αυτοπεποίθησης. Υπάρχει βέβαια και ο οικογενειακός σκύλος, ο Πούτσι, στην κυριολεξία ο καλύτερος φίλος του, αλλά και ο Κλάξος, ο συμμαθητής-πρότυπο στα ανδραγαθήματα και στις ερωτικές επιδόσεις, ο μύθος του οποίου σύντομα θα καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.

«Όλα περνάνε και χάνονται»
Η Αβέρωφ θεματοποιεί τη νέα επικοινωνιακή συνθήκη του διαδικτύου και των νέων μέσων, με όλα όσα φέρει μαζί της: Τις ρευστές, επινοημένες ταυτότητες, την κρυπτονυμία, την ανωνυμία, τις εύκολες γνωριμίες, τα αμήχανα ραντεβού στα τυφλά, τις αποκαλύψεις. Αλλά και την τόσο ιδιαίτερη ψυχολογία ενός αναγνωρίσιμου εφήβου, που μεταπηδά από τον αυτοθαυμασμό στις αυτολύπηση από τη μια στιγμή στην άλλη. Γλώσσα κοφτή, σπαρταριστή, ασθματική, νεανική χωρίς υπερβολές, που καταφέρνει να είναι άμεση και καυστική, δίχως να εκπίπτει στον μιμητισμό ή σε μεγαλίστικες υπερβολές. Χρησιμοποιεί τη μορφή της ημερολογιακής καταγραφής, παρακολουθώντας τις μεταπτώσεις του ήρωά της μέρα τη μέρα, καθώς επιχειρεί το άλμα του πάνω από τα κενά μιας γεμάτης αβεβαιότητες ενηλικίωσης.
Το νέο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ εκπλήσσει με τη θεματολογία του και τους εκφραστικούς του χυμούς. Είναι σύγχρονο, συγχρονισμένο, παιχνιδιάρικο. Έχει ρυθμούς, χυμούς, πετάγματα. Χωρίς διδακτισμούς και αχρείαστους συναισθηματισμούς, μας δίνει μια από τις πιο πειστικές εκδοχές της εφηβείας που έχουμε διαβάσει τα τελευταία χρόνια.

Απόσπασμα
«Θα της πω πως είμαι ο μικρός μου αδελφός. Ναι, πως κάτι μου έτυχε κι έστειλα εμένα στη θέση μου, για να μην τη στήσω. Πως χάλασε όμως και ο υπολογιστής θα πρέπει να της πω, γι’ αυτό δεν μπόρεσα να επικοινωνήσω. […] Και θα την κεράσω καφέ, ουίσκι, γλυκό – ό,τι τραβάει η όρεξή της, εντολή του Θράσου θα της πω, για να ζητήσει συγνώμη και να της πει πόσο λυπάται που δεν είναι εδώ μαζί της. Και θα μου χαρίσει ένα χαμόγελο και θα καθίσουμε σ’ ένα σεπαρέ και θα ‘χω λίγη ώρα μαζί της να τη γοητεύσω, και να την κλέψω από τον αδελφό μου, που είναι πολυάσχολος έτσι κι αλλιώς, καλό παιδί αλλά μονόχνοτος, στα δικαστήρια όλη μέρα και κολλημένος σ’ έναν υπολογιστή, δεν προλαβαίνει να ζήσει τη ζωή του, ενώ εγώ…» (σ. 40)

Οι Γιάλομ στην Αθήνα

■ Οι Γιάλομ επιτίθενται! Με την ευκαιρία της ομιλίας του γνωστού ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα στο Μέγαρο Μουσικής μεθαύριο, στην Αθήνα θα βρεθεί και η γυναίκα του, Μέριλυν, επίσης ερευνήτρια και συγγραφέας.
■ Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Διάλεξη με θέμα «Με το βλέμμα στον ήλιο: ξεπερνώντας τον τρόμο του θανάτου», βασισμένη στο υλικό του τελευταίου του βιβλίου «Στον κήπο του Επίκουρου» (Άγρα), θα δώσει την Τρίτη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus, ο Ίρβιν Γιάλομ. Είσοδος ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας.


■ Την διάλεξη θα προλογίσει ο επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Ζέρβας, εκ των μεταφραστών, μαζί με την Ευαγγελία Ανδριτσάνου, όλων των βιβλίων του Γιάλομ στα ελληνικά.
■ Μια μέρα νωρίτερα, σε ταπεινότερο χώρο, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση αφιερωμένη στην Μέριλυν Γιάλομ, με αφορμή την έκδοση δύο βιβλίων της στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα «Η γέννηση της βασίλισσας του σκακιού», που βγήκε πριν κάνα χρόνο περίπου, και του «Ο καιρός των καταιγίδων – Η Γαλλική Επανάσταση στη μνήμη των γυναικών», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε. Θα προλογίσουν οι Χρυσή Ιγγλέση και Δήμητρα Τζανάκη. Στις 20.00, στη Στοά του Βιβλίου.
■ Δεν ανήκουμε σε εκείνους που σνομπάρουν τον Ίρβιν Γιάλομ. Τα βιβλία του είναι καλογραμμένα και χρήσιμα αναγνώσματα, κι έχει βοηθήσει αρκετά ώστε να αποκτήσουν οι ιδέες γύρω από την ψυχανάλυση και τις πρακτικές της ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό στη χώρα μας. Τα βιβλία του δεν εκχυδαΐζουν το θέμα τους, ούτε κι εκβιάζουν το συναίσθημα του αναγνώστη. Αυτά τα διευκρινιστικά, για όσους νομίζουν –χωρίς, βέβαια, να τον έχουν διαβάσει– ότι ο Γιάλομ είναι ένας Πάολο Κοέλιο των Ψι.
■ Πέραν τούτων, έχουμε κι έναν άλλο λόγο, όχι λιγότερο σημαντικό, που χαιρόμαστε με την επιτυχία του στη χώρα μας: Η καλή πορεία των βιβλίων του έχει δώσει στις εξαιρετικές εκδόσεις Άγρα, που τον εκδίδουν κι αυτόν και τη γυναίκα του κατ’ αποκλειστικότητα, αέρα στα πανιά τους. Έτσι, για κάθε Γιάλομ που πουλιέται, βγαίνει στην κυκλοφορία ένας Πετράρχης, ένας Sebald, ένας Γιάννης Ρίτσος, κι ένα σωρό άλλα θαυμάσια και όχι ιδιαίτερα εμπορεύσιμα βιβλία.
■ Το καινούργιο μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι» (Πατάκης) παρουσιάζεται την Παρασκευή, στη Σταδίου. Με το συγγραφέα συνομιλεί η δημοσιογράφος Εριφύλη Μαρωνίτη. Αποσπάσματα διαβάζουν οι ηθοποιοί Περικλής Λιανός και Όλγα Νικολαΐδου. Στις 21.00, στο βιβλιοπωλείο IANOS.
■ Στον κινηματογράφο μεταφέρεται το τελευταίο μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου «Για να δει τη θάλασσα» (Καστανιώτης). Έπειτα από την πολύ καλή πορεία του στα βιβλιοπωλεία, η περιπέτεια της γυναίκας που προσπαθεί να ξαναβρεί τον εαυτό της μέσα από τις οσμές και τις γεύσεις ενός ταπεινού μαγειρείου στον Κολωνό γίνονται υλικό στα χέρια της γνωστής σκηνοθέτριας Αγγελική Αντωνίου.
■ Η Αγγελική Αντωνίου έχει γυρίσει έξι ταινίες μεγάλου μήκους. Η τελευταία της ταινία «Eduart συμμετείχε σε πάνω από 40 διεθνή φεστιβάλ και απέσπασε συνολικά 18 βραβεία.
■ Αφιερωμένη στον ποιητή Γιώργο Σαραντάρη είναι η νέα «Οδός Πανός» του Γιώργου Χρονά. Μπόνους του τεύχους ένα cd με την Καροφυλιά Καραμπέτη να επιλέγει και να διαβάζει ποιήματά του. Plus ένα τραγούδι από τον Ηλία Λιούγκο.
■ Το «Post Media», διμηνιαία έκδοση με πρωτότυπο layout και την ιδιαιτερότητα να μην δέχεται καθόλου διαφημίσεις στις σελίδες της, έκανε το δεύτερο βήμα της. Εκδότης, ο Νίκος Χατζόπουλος, των εκδόσεων «Οξύ», και διευθυντής ο «δικός μας» Μανώλης Ανδριωτάκης. Αφιέρωμα τεύχους: «Το σκάνδαλο των διαφημιστικών πινακίδων». Τιμή τεύχους, 9 ευρώ.
■ Το να βγαίνει, στην εποχή μας, ένα περιοδικό κόβοντας εξαρχής τον ομφάλιο λώρο που συνδέει τα έντυπα με τη διαφημιστική αγορά είναι σε κάθε περίπτωση ακραία ιδέα. Καλή ή κακή, ο χρόνος θα δείξει, αφού σκοπός κάθε εντύπου είναι, καταρχάς, να επιβιώσει. Εμείς ευχόμαστε –εννοείται– μακροημέρευση.

«Ψηφίδες άτακτης σκέψης»

■ Ο Δεκέμβρης που μας πέρασε δεν τελειώνει εύκολα. Κι όχι μόνο λόγω των γνωστών «ατάκτων» που συνεχίζουν την εξέγερσή τους, όπως την κατανοούν αυτοί, μα κυρίως λόγω του πρωτοφανούς πλούτου σκέψης και ανάλυσης που πυροδότησε.
■ Στο νέο τεύχος του περιοδικού «Σύγχρονα θέματα», μιας έκδοσης «επιστημονικού προβληματισμού και παιδείας» που εκδίδουν οι πανεπιστημιακοί Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης και Στέφανος Πεσμαζόγλου, διαβάζουμε τον πολύ ενδιαφέροντα «φάκελο» που τιτλοφορείται «#griots», με υπότιτλο «Ψηφίδες άτακτης σκέψης».
■ «Ας ακούσουμε την εποχή μας μέσα από την ετεροφωνία και την κακοφωνία της αντί να της στρέψουμε τα νώτα… Ας αξιοποιήσουμε τη διαταρακτική της δύναμη ως πηγή ανανέωσης της δικής μας σκέψης, μια ανανέωση που επιβάλλεται ως προϋπόθεση κατανόησης των βαθιών πολιτισμικών και κοινωνικών διεργασιών».
■ Διαφωνεί κανείς;
■ Η ιδιαιτερότητα της προσέγγισης έχει να κάνει με την προσπάθεια να καταγραφούν τα πολλαπλά ίχνη των γεγονότων του Δεκέμβρη στο διαδίκτυο. Τόσο μέσα από τα πολυάριθμα blogs, ειδησεογραφικά και άλλα, που «αναμετέδιδαν» σχεδόν σε πραγματικό χρόνο πολλά από τα τεκταινόμενα στο κέντρο της Αθήνας, αλλά και από τους διαλόγους επισκεπτών των ιστοσελίδων τω free press περιοδικών.
■ Ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στον τρόπο με τον οποίο καλύφτηκαν τα γεγονότα από τα λεγόμενα πατριωτικά blog – στο διαδίκτυο ευδοκιμούν ουκ ολίγα από αυτά, λειτουργώντας ως ο αντίπαλος πόλος στα πολυάριθμα αναρχοεναλλακτικά δίκτυα.
■ Στις τελευταίες σελίδες του περιοδικού μπορεί να διαβάσει κανείς κείμενα και αναλύσεις από γνωστούς ακαδημαϊκούς –Χρήστος Λυριντζής, Γιάννης Παπαθεοδώρου, Δημήτρης Χριστόπουλος, κ.ά.–, τόσο για «τα δεκεμβριανά», όσο και για πιο ειδικά ζητήματα που ανακύπτουν τελευταία με μεγάλη ένταση, όπως το πανεπιστημιακό άσυλο.
■ Δεν ξέρουμε πότε συντάχτηκε το τεύχος, ούτε πόσο κοντά στο Δεκέμβρη ή στις μέρες μας γράφτηκαν τα κείμενα. Πάντως, ορισμένα μοιάζουν να μην έχουν λάβει ιδιαίτερα υπόψη τους ούτε τη μαζική νέα εμφάνιση μιας υστερικής και δίχως ιδεολογικό υπόβαθρο τρομοκρατίας, ούτε και τις πολλαπλασιαζόμενες καταδρομικές επιδρομές στο κέντρο της Αθήνας και αλλού.
■ Αντιγράφουμε από το διαυγές και ιδιαίτερα τολμηρό κείμενο «Αθέατος Δεκέμβρης» του Γιάννη Παπαθεοδώρου: «Η τυφλή και ανεξέλεγκτη βία του Δεκέμβρη ήταν η πιο επιτυχημένη υπερπαραγωγή της νεοφιλελεύθερης διαπαιδαγώγησης των νέων πολιτικών υποκειμένων. […] Αυτό το νεολαιίστικο υποσύνολο που τραυλίζει αριστερίστικα συνθήματα και λειτουργεί ως "α-κοινωνικό παρακράτος" είναι ένας νέος ιδεολογικός αντίπαλος. Ένας αντίπαλος που φέρει εμπράκτως, στη συμπεριφορά του, τις εγγραφές του πιο άγριου, του πιο ανορθολογικού ατομισμού.»
■ Αφιερωμένη στον ποιητή Γιώργο Σαραντάρη η νέα «Οδός Πανός». Μπόνους του τεύχους cd με την Καροφυλιά Καραμπέτη να επιλέγει και να διαβάζει ποιήματα του αγαπημένου ποιητή. Plus ένα τραγούδι από τον Ηλία Λιούγκο.
■ Νέο περιοδικό από τον «δαιμόνιο» Ντίνο Σιώτη. Το «Poetix» θα βγαίνει με τη στήριξη των εκδόσεων Gutenberg, οι οποίες τελευταία, με τη δραστηριοποίηση και του γιου του Γιώργου Δαρδανού, του Κώστα, ξανοίγονται σε ποικίλα πεδία της ποιοτικής λογοτεχνίας. Μερικά από τα ονόματα που συμμετέχουν στο πρώτο τεύχους του «Poetix»: Νάνος Βαλαωρίτης, Γιάννης Βαρβέρης, Νατάσα Χατζιδάκι, Γιάννης Ευσταθιάδης.
■ Παράλληλα, τα «(δε)κατα», το έτερο περιοδικό για την ποίηση που εκδίδει ο Σιώτης, έφτασε αισίως στο 17ο τεύχος. Με θαυμάσιο εξώφυλλο, οικολογιών ευαισθησιών. Να τα κατοστήσει!
■ Υποψήφιες για βραβείο είναι οι εκδόσεις Πατάκη, αλλά αυτή τη φορά όχι για κάποιο από τα βιβλία τους. Ο λόγος για το νέο τους κτίριο στην Πειραιώς, της αρχιτέκτονα Αλεξάνδρα Καλλίρη, το οποίο είναι υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Αρχιτεκτονικής Mies van der Rohe 2009 και για το Ελληνικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής 2008 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.
■ Σε ό,τι αφορά τα εκδοτικά, 377 βιβλία κυκλοφόρησαν συνολικά μες στη χρονιά από τον Πατάκη, 158 από τα οποία είναι παιδικά. Το νούμερο αυτό διατηρεί τον Πατάκη στις πρώτες θέσεις στον εκδοτικό χώρο, από άποψη μεγέθους παραγωγής. Πιο καλοπουλημένο βιβλίο του οίκου αναδεικνύεται, με 70.000 αντίτυπα, το «Όλα σου τα έμαθα μια ξέχασα μια λέξη» του Δημήτρη Μπουραντά. Πάντα τέτοια.

Φώτης Γεωργελές, "Νυχτερινές πτήσεις"

Δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο Φώτης Γεωργελές διετέλεσε κατά καιρούς διευθυντής σε γνωστά έντυπα, με σημαντικότερα το «ΚΛΙΚ» και την πρωτοπόρα για τα ελληνικά δεδομένα free press εφημερίδα «Athens Voice». Αποτέλεσε και αποτελεί, μαζί με δυο τρεις ακόμη «πένες», έναν από τους ισχυρότερους γνωμοδιαμορφωτές της τελευταίας δεκαπενταετίας, ειδικότερα σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη νεανική κουλτούρα και την μητροπολιτική συνείδηση. Στα θετικά της πολύπλευρης παρουσίας του πιστώνεται η διακριτική του αποχή από την τηλεοπτική δημοσιότητα, καθώς και η πολύπλευρη δημιουργικότητά του, που εκφράστηκε και στα τέσσερα μέχρι σήμερα βιβλία του. Το ένα από αυτά, το κόμικ «Luna» (Λιβάνης), σε εικονογράφηση του Φώτη Πεχλιβανίδη, είχε μάλιστα και διεθνή καριέρα, σε Αγγλία και Αμερική.
«Νυχτερινές πτήσεις» ήταν ο τίτλος ενός άρθρου του Γεωργελέ στο περιοδικό «ΚΛΙΚ» το 1997, στο οποίο περιέγραφε πόσο του άρεσε, κατά το απόβραδο, να κάνει μια μεγάλη βόλτα με το αυτοκίνητο στις παρυφές της πόλης, ένα είδος «αδειάσματος» του μυαλού έπειτα από μια μέρα γεμάτη εντάσεις και φρενήρεις ρυθμούς. Κάτω από τον ίδιο τίτλο συγκέντρωσε πρόσφατα 42 κείμενα, όλα τους ήδη δημοσιευμένα σε διάφορα έντυπα, με θέμα τους τα ταξίδια. Ταξίδια στο χώρο, αφού πολλά από αυτά μας μεταφέρουν στις τέσσερις γωνιές του κόσμου –Παρίσι, Μπουένος Άιρες, Νέα Υόρκη, Αβάνα, Ρίο ντε Τζανέιρο, Λευκωσία, Σάο Πάολο, Τέξας, Αττάλεια, Καστελόριζο, είναι ορισμένες από αυτές– αλλά και δίπλα μας, στην Αίγινα, στην Κυψέλη, ή σε κάποιο απρόσμενο σημείο της Εθνικής Οδού. Την ίδια στιγμή, είναι ταξίδια στο χρόνο, στην παιδική ηλικία, στα παιχνίδια στη Φωκίωνος Νέγρη, τα σχολεία, τις παρέες, τις κάθε λογικές νεανικές περιπέτειες. Αλλά και ταξίδια στον κόσμο της φαντασίας, ταξίδια επί χάρτου. Όπως λέει κάπου ο ίδιος: «Για μένα τα μεγαλύτερα έργα τέχνης είναι οι χάρτες».
Σε ένα άλλο επίπεδο, τα κείμενα του Γεωργελέ ξεχωρίζουν από παρόμοιες αφηγήσεις, διότι στο βάθος αποτελούν στοχαστικές περιηγήσεις πάνω στα φαινόμενα της κουλτούρας, των νοοτροπιών, της urban ανθρωπολογίας. Τραγούδια, ταινίες, δρόμοι και πλατείες, συνθέτουν ένα μεγάλο παζλ αναπόλησης και παρατήρησης, που διανοίγει ποικίλους δρόμους στη σκέψη χωρίς να κραυγάζει ευρυμάθεια ή «θεωρητική» κατάρτιση – η οποία ωστόσο δεν απουσιάζει.


Γλώσσα κοφτή, ασθμαίνουσα, περιγραφική, μοιάζει να προσπαθεί να συλλάβει το ασύλληπτο, τη ρευστότητα και την ταχύτητα της σύγχρονης μεγαλούπολης, να δει πίσω και πέρα από ταμπέλες, ταυτότητες, «φυλές». Στο βάθος, βέβαια, όλων αυτών των μετατοπίσεων του βλέμματος βρίσκεται η γενέθλια πόλη, η πόλη της παιδικής ηλικίας και της ωριμότητας, αρχή και τέλος κάθε ταξιδιού, η Αθήνα. Ο Φώτης Γεωργελές έχει γράψει, και συνεχίζει να γράφει, μερικά από τα πιο πυκνά και «αγαπησιάρικα» κείμενα για τη σύγχρονη Αθήνα, τους υπόγειους χάρτες της, τα ρεύματα που τη δονούν. Τα κείμενα δεν συνοδεύονται από την ημερομηνία της συγγραφής τους, εικάζουμε από τη θεματολογία τους ότι ακολουθούν σε γενικές γραμμές χρονολογική σειρά, ωστόσο το εντυπωσιακό είναι ότι τα περισσότερα συνομιλούν με το σήμερα λες και γράφτηκαν χθες. Και «το ταξίδι της ζωής συνεχίζεται».

Ανησυχητικά ερωτήματα

■ «Τι συνέβη τον Δεκέμβριο του 2008;» Ο τίτλος του αφιερώματος της τελευταίας «Νέας Εστίας». Διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, συγγραφείς δίνουν τη δική τους απάντηση.
■ Ξεχωρίζουμε το κείμενο του διευθυντή του περιοδικού, του Σταύρου Ζουμπουλάκη, όχι μονάχα για την ψυχραιμία και τη διεισδυτικότητα που χαρακτηρίζουν τις αναλύσεις του, αλλά κι επειδή έχοντας εργαστεί για πολλά χρόνια στην εκπαίδευση έχει βαθιά γνώση της παθογένειας του ελληνικού σχολείου.
■ Από το άρθρο του «Τέσσερεις σημειώσεις για το σχολείο», αντιγράφουμε λίγες φράσεις του Jaime Semprun: «Όταν ο οικολόγος πολίτης ισχυρίζεται ότι θέτει το πιο ενοχλητικό ερώτημα: ποιον κόσμο θα αφήσουμε στα παιδιά μας;, αποφεύγει να θέσει ένα άλλο πραγματικά ανησυχητικό ερώτημα: Σε τι είδους παιδιά θα αφήσουμε τον κόσμο;»
■ Καινούργιο τεύχος και από έτερο περιοδικό κριτικής και σκέψης, του «Κ», που διευθύνει ο Αλέξης Ζήρας σε συνεργασία με ομάδα γνωστών κριτικών και συγγραφέων. Ξεχωρίζει, λόγω του μεγέθους του και της υψηλής στόχευσης, το κείμενο του Ζήρα «Ταυτότητες και ετερότητες στην ελληνική πεζογραφία μετά το 1975».
■ Πλούσια και ιδιαίτερα ερεθιστική η καινούργια «Νέα Συντέλεια», το περιοδικό που διευθύνουν οι Νάνος Βαλαωρίτης και Ανδρέας Παγουλάτος. Στο τεύχος, ξεχωρίζει το αφιέρωμα στην οικολογία, και τα πολλά ανέκδοτα ποιήματα ορισμένων από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές.
■ Επίσης, προσφέρεται σε ξεχωριστή έκδοση ανθολογία ποιημάτων του αμερικανού ποιητή Lawrence Ferlingheti, καθώς και έξι διηγήματα τριών μεγάλων βραζιλιάνων συγγραφέων. Τέλος, την έκδοση συνοδεύει cd με κομμάτια μελοποιημένων ποιημάτων. Από τις εκδόσεις «Άγκυρα».
■ Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων διοργανώνει στον εκθεσιακό του χώρο έκθεση αφιερωμένη στο μεγάλο Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Την έκθεση εγκαινίασε την Πέμπτη ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, κύριος Κάρολος Παπούλιας και θα διαρκέσει έως και το Σεπτέμβριο.


■ Παρουσίαση του τρίτομου έργου «Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στον 20ο αιώνα», μια έκδοση του ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής». Θα μιλήσουν οι Εμμανουήλ Ρούκουνας, Χρυσή Καρύδη, Kevin Featherstone. Συντονίζει ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Τετάρτη, στις 12.00, στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής.
■ Ομοίως, στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, την Πέμπτη, στις 19.00, παρουσιάζεται το λεύκωμα «Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού». Πρόκειται για μια έκδοση του ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με τον φορέα «Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου». Θα μιλήσουν οι Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, Ιωάννης Γεροθανάσης, Αθανάσιος Παλιούρας, Χάρης Κοκκώσης.
■ Επίσης, παρουσιάζεται το βιβλίο του συγγραφέα-δημοσιογράφου Γιώργου Δουατζή «Μην φεύγετε, κύριε Ευχέτη» (Λιβάνης). Θα μιλήσουν οι Κώστας Γεωργουσόπουλος, Νίκος Κουτσιανάς, Νίκος Κωνσταντόπουλος, Απόστολος Μπενάτσης και Κώστας Σκανδαλίδης. Παρασκευή, στις 18.00, στο βιβλιοπωλείο «Ιανός».
■ Τις επόμενες μέρες κυκλοφορεί το νέο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ «Θράσος» (Κέδρος). Το ημερολόγιο ενός εφήβου που επιχειρεί τη μεγάλη του έξοδο στη ζωή. Στην παρουσίασή του θα μιλήσουν οι συγγραφείς Λένα Διβάνη και Κώστας Κατσουλάρης. Αποσπάσματα θα διαβάσει ο Νέστωρ Κοψιδάς. Την Τετάρτη, στις 20.00, στη Στοά του Βιβλίου.
■ Ο Πέτρος Μάρκαρης θα βρίσκεται την επόμενη Κυριακή στο «Τρένο στο Ρουφ» της Τατιάνας Λύγαρη, για να συνομιλήσει με αναγνώστες του. Οι ενδιαφερόμενοι κλείστε τις θέσεις σας εγκαίρως.
■ Η μελέτη της Βασιλικής Δημητριάδου «Η Άκρα Δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης» (Καστανιώτης) παρουσιάζεται στο Κέντρο Λόγου και Τέχνης των εκδόσεων Καστανιώτη, στη Θεμιστοκλέους. Θα μιλήσουν οι Νίκος Δεμερτζής, Ηλίας Νικολακόπουλος και Νίκος Τζαβάρας.
■ Κείμενο συμπαράστασης στην Κωνσταντίνα Κούνεβα δημοσιεύτηκε πριν από λίγες εβδομάδες στη «Λιμπερασιόν» με πρωτοβουλία του ψυχαναλυτικού περιοδικού «αληthεια» (Πατάκης). Πράξη συμπαράστασης απέναντι σε μια «στυγερή απόπειρα δολοφονίας [η οποία] εγκαλεί την ευαισθησία και τη δημοκρατική ευθύνη κάθε πολίτη.»
■ Αλλά και το περιοδικό ιστορικού προβληματισμού «Historein» διοργανώνει σχετική εκδήλωση με τίτλο «Από την αφάνεια της επισφαλούς "γυναικείας εργασίας"». Αύριο Δευτέρα, στις 18.30, στο Αμφιθέατρο «Ντε Κύρικο» της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.